Thu, 18 April 2024
Your Visitor Number :- 6982537
ਅੱਡਾ-ਖੱਡਾ The game of life ਬਾਰੇ - ਪਰਮਜੀਤ ਕੱਟੂ
Posted on:- 01-08-2012
ਡਾ. ਰਾਜਿੰਦਰ ਪਾਲ ਸਿੰਘ ਬਰਾੜ (ਮੇਰੇ ਨਿਗਰਾਨ/ਗੁਰੂਦੇਵ) ਦੇ ਕਮਰੇ ਵਿੱਚ ਜੁਲਾਈ, 2011 ਦੀ ਇੱਕ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਬੈਠਾ ਗੱਲਾਂ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਮੱਥੇ ’ਤੇ ਐਨਕਾਂ ਲਾਈਆਂ, ਫਰੈਂਚ ਕੱਟ ਦਾਹੜੀ, ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲਦਾ ਪਰ ਵੱਖਰਾ ਜਿਹਾ ਲੱਗ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਮੈਂ ਸਾਸਰੀ ਕਾਲ ਕੀਤੀ ਤੇ ਚਲਿਆ ਗਿਆ। ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਡਾ. ਬਰਾੜ ਕਹਿੰਦੇ, “ਅਮਰੀਕ ਗਿੱਲ ਆਇਐ ਬੰਬੇ ਤੋਂ... ਵੱਡਾ ਬਾਬਾ ਬਾਲੀਵੁੱਡ ਦਾ... ਉਹਤੋਂ ਗੁਰ ਲੈ ਲਾ ਸਕਰਿਪਟ ਲਿਖਣ ਦੇ...” ਮੈਨੂੰ ਸਮਝ ਆ ਗਈ ਕਿ ਇਹ ਕੱਲ੍ਹ ਵਾਲੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਨੇ। ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਕਿ ਬਾਲੀਵੁੱਡ ਦੇ ਮਕਬੂਲ ਫਿਲਮ ਲੇਖਕ, ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਤੇ ਅਦਾਕਾਰ ਅਮਰੀਕ ਗਿੱਲ ਯੂ.ਜੀ.ਸੀ. ਵੱਲੋਂ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਭਾਗ ਵਿੱਚ ਸਕਾਲਰ ਇਨ ਰੈਜੀਡੈਂਸ ਦੇ ਅਹੁਦੇ ’ਤੇ ਆਏ ਹਨ। ਮਨ ’ਚ ਉਤਸ਼ਾਹ, ਕਿ ਏਨੀ ਵੱਡੀ ਹਸਤੀ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲੇਗਾ ਤੇ ਡਰ ਵੀ ਕਿ ਕਿੱਥੇ ਅਮਰੀਕ ਗਿੱਲ ਤੇ ਕਿੱਥੇ ਮੈਂ, ਅਖੇ ਕਹਾਂ ਰਾਜਾ ਭੋਜ ਤੇ ਕਹਾਂ ਗੰਗੂ ਤੇਲੀ। ਪਰ ਅਮਰੀਕ ਗਿੱਲ ਜੀ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਛੋਟੇ ਭਰਾਵਾਂ ਵਾਂਗੂੰ ਰੱਖਿਆ, ਨਾ ਸਿਰਫ ਫਿਲਮਾਂ ਸਬੰਧੀ ਦੱਸਿਆ ਬਲਕਿ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜਿਉਣ ਦੇ ਗੁਰ ਵੀ ਦੱਸੇ।
ਗਿੱਲ ਸਾਹਬ ਨਾਲ ਰਹਿੰਦਿਆਂ ਮਨ ’ਚ ਪਈਆਂ ਫਿਲਮਾਂ ਬਣਾਉਣ ਦੀਆਂ ਇਛਾਵਾਂ ਅੰਗੜਾਈਆਂ ਲੈਣ ਲੱਗੀਆਂ।
ਗੱਲ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਿ 2010 ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਤੇ ਮੇਰਾ ਦੋਸਤ ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਪੰਧੇਰ ਕੈਨੇਡਾ ਦੇ ਇੱਕ ਚੈਨਲ ਲਈ ਸਾਹਿਤਕਾਰਾਂ ਬਾਰੇ ਡਾਕੂਮੈਂਟਰੀ ਫਿਲਮਾਂ ਬਣਾਉਣ ਲੱਗੇ, ਪਰ ਜਲਦੀ ਉਹ ਸਿਲਸਿਲਾ ਕੁਝ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰ ਕੇ ਬੰਦ ਹੋ ਗਿਆ। ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਮੈਂ ਐੱਮ. ਫਿਲ. ਪੂਰੀ ਕਰ ਚੁੱਕਿਆ ਸੀ ਤੇ ਇਹ ਸਮਝ ਆ ਚੁੱਕੀ ਸੀ ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਹਰ ਕਾਰਜ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਔਖੀ ਗੱਲ ਨੇ ਬਹੁਤ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਵਿਚ ਸੌਖ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਕਵਿਤਾ ਲਿਖਣ ਦਾ ਪੁਰਾਣਾ ਸ਼ੌਕ ਇਸ ਸਮਝ ਨੂੰ ਅਪਣਾਅ ਕੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਦਰਗਾਹ ’ਤੇ ਜਾਂਦਾ ਰਿਹਾ। ਨਾਲ ਹੀ ਮੇਰਾ ਰੁਝਾਨ ਫੋਟੋਗਰਾਫੀ ਵੱਲ ਵਧਦਾ ਗਿਆ। ਜਿਸਨੇ ਮੈਨੂੰ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਪਕੜਣ ਦੀ ਜਾਚ ਸਿਖਾਈ। ਮਨ ਵਿੱਚ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਖਿਆਲ ਆਉਂਦਾ ਰਿਹਾ ਕਿ ਕੋਈ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਫਿਲਮ ਬਣਾਈ ਜਾਵੇ। ਕਈ ਖਿਆਲ ਸਨ ਜੋ ਸਕਰੀਨ ’ਤੇ ਢਾਲੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਸਨ ਪਰ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਬੱਚੀਆਂ ਦੀ ਲੋਕ-ਖੇਡ ਅੱਡਾ-ਖੱਡਾ ਛਟਾਪੂ ਬਾਰੇ ਫਿਲਮ ਬਣਾਉਣ ਬਾਰੇ ਸੋਚਦਾ ਰਹਿੰਦਾ। ਸਕਰਿਪਟ ਲਿਖਣ ਦੀ ਭਾਵੇਂ ਤਕਨੀਕ ਨਹੀਂ ਸੀ ਆਉਂਦੀ ਪਰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿੱਚ ਸਕਰਿਪਟ ਵੀ ਲਿਖਦਾ ਰਹਿੰਦਾ।
ਗਿੱਲ ਸਾਹਬ ਨਾਲ ਰਹਿੰਦਿਆਂ ਮਨ ’ਚ ਪਈਆਂ ਫਿਲਮਾਂ ਬਣਾਉਣ ਦੀਆਂ ਇਛਾਵਾਂ ਅੰਗੜਾਈਆਂ ਲੈਣ ਲੱਗੀਆਂ।
ਗੱਲ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਿ 2010 ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਤੇ ਮੇਰਾ ਦੋਸਤ ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਪੰਧੇਰ ਕੈਨੇਡਾ ਦੇ ਇੱਕ ਚੈਨਲ ਲਈ ਸਾਹਿਤਕਾਰਾਂ ਬਾਰੇ ਡਾਕੂਮੈਂਟਰੀ ਫਿਲਮਾਂ ਬਣਾਉਣ ਲੱਗੇ, ਪਰ ਜਲਦੀ ਉਹ ਸਿਲਸਿਲਾ ਕੁਝ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰ ਕੇ ਬੰਦ ਹੋ ਗਿਆ। ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਮੈਂ ਐੱਮ. ਫਿਲ. ਪੂਰੀ ਕਰ ਚੁੱਕਿਆ ਸੀ ਤੇ ਇਹ ਸਮਝ ਆ ਚੁੱਕੀ ਸੀ ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਹਰ ਕਾਰਜ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਔਖੀ ਗੱਲ ਨੇ ਬਹੁਤ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਵਿਚ ਸੌਖ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਕਵਿਤਾ ਲਿਖਣ ਦਾ ਪੁਰਾਣਾ ਸ਼ੌਕ ਇਸ ਸਮਝ ਨੂੰ ਅਪਣਾਅ ਕੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਦਰਗਾਹ ’ਤੇ ਜਾਂਦਾ ਰਿਹਾ। ਨਾਲ ਹੀ ਮੇਰਾ ਰੁਝਾਨ ਫੋਟੋਗਰਾਫੀ ਵੱਲ ਵਧਦਾ ਗਿਆ। ਜਿਸਨੇ ਮੈਨੂੰ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਪਕੜਣ ਦੀ ਜਾਚ ਸਿਖਾਈ। ਮਨ ਵਿੱਚ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਖਿਆਲ ਆਉਂਦਾ ਰਿਹਾ ਕਿ ਕੋਈ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਫਿਲਮ ਬਣਾਈ ਜਾਵੇ। ਕਈ ਖਿਆਲ ਸਨ ਜੋ ਸਕਰੀਨ ’ਤੇ ਢਾਲੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਸਨ ਪਰ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਬੱਚੀਆਂ ਦੀ ਲੋਕ-ਖੇਡ ਅੱਡਾ-ਖੱਡਾ ਛਟਾਪੂ ਬਾਰੇ ਫਿਲਮ ਬਣਾਉਣ ਬਾਰੇ ਸੋਚਦਾ ਰਹਿੰਦਾ। ਸਕਰਿਪਟ ਲਿਖਣ ਦੀ ਭਾਵੇਂ ਤਕਨੀਕ ਨਹੀਂ ਸੀ ਆਉਂਦੀ ਪਰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿੱਚ ਸਕਰਿਪਟ ਵੀ ਲਿਖਦਾ ਰਹਿੰਦਾ।
ਨਾ ਪੈਸਾ, ਨਾ ਸਾਧਨ, ਕੋਈ ਵਿਧੀ ਨਾ ਬਣਦੀ। ਮੈਂ ਫਿਲਮ ਦਾ ਖਿਆਲ ਛੱਡ ਕੇ ਇਕ ਵਾਰ ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ ਬਾਰੇ ਕਵਿਤਾ ਲਿਖ ਲਈ ਤੇ ਮਨ ਕੁਝ ਠੰਡਾ ਜਿਹਾ ਹੋ ਗਿਆ। ਮੈਂ ਇਸ ਖੇਡ ਬਾਰੇ ਇਹ ਸੋਚਦਾ ਕਿ ਇਹ ਖੇਡ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਔਰਤ ਨੂੰ ਗੁਲਾਮ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਰਾਹ ’ਤੇ ਤੋਰਦੀ ਹੈ ਤੇ ਇਸ ਖੇਡ ਦਾ ਹਰ ਖਾਨਾ ਸਮਾਜਿਕ ਬੰਧਨਾਂ ਦਾ ਚਿੰਨ੍ਹ ਹੈ। ਇੱਕ ਲੱਤ ਦੇ ਭਾਰ ਖੇਡਦੀ ਬੱਚੀ(ਜੋ ਔਰਤ ਦੁਆਰਾ ਅਪੂਰਨ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜਿਉਣ ਦਾ ਚਿੰਨ੍ਹ ਹੈ) ਇਨ੍ਹਾਂ ਖਾਨਿਆਂ ਦੀ ਕਿਸੇ ਵੀ ਲੀਕ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਛੋਹੇਗੀ ( ਭਾਵ ਸਮਾਜ ਦੀ ਤਥਾ-ਕਥਿਤ ਮਰਿਆਦਾ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਤੋੜੇਗੀ) ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀਆਂ ਇੱਛਾਵਾਂ, ਸੁਪਨਿਆਂ ਦੀ ਚਿੰਨ੍ਹ ਡੀਟੀ ਨੂੰ ਉਹ ਖਾਨਿਆਂ ਭਾਵ ਸਮਾਜਿਕ ਬੰਧਨਾਂ ਤੋਂ ਬਚਾਉਂਦੀ ਹੋਈ ਜੇ ਆਪਣੀ ਵਾਰੀ ਪੂਰੀ ਕਰ ਲੈਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਹੀ ਉਸ ਨੂੰ ਸਮਾਜਿਕ ਮਾਨਤਾ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਕਮਾਲ ਦੀ ਗੱਲ ਇਹ ਵੀ ਹੈ ਕਿ ਖੇਡ ਦੌਰਾਨ ਜਿਸ ਜਗ੍ਹਾ ’ਤੇ ਕੁੜੀ ਦੋ ਪੈਰਾਂ ਉੱਤੇ ਖੜ੍ਹੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ ਉਹ ਰੱਬ ਘਰ ਹੈ। ਰੱਬ ਜਾਂ ਧਰਮ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਬੱਚੇ ਦੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਪਾਉਣ ਦਾ ਏਨਾ ਕਾਰਗਰ ਢੰਗ ਮੈਨੂੰ ਕਿਧਰੇ ਨਹੀਂ ਦਿਸਿਆ। ਇਹੀ ਨਹੀਂ ਆਪਣੀ ਵਾਰੀ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ’ਤੇ ਕੁੜੀ ਨੇ ਜੋ ਘਰ ਰੋਕਣਾ ਹੈ ਉਹ ਵੀ ਬਹੁਤ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਕਾਰਜ ਹੈ ਕਿ ਕੁੜੀ ਨੇ ਘਰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਡੀਟੀ ਨੂੰ ਸਿਰ ਦੇ ਉੱਤੋਂ ਦੀ ਪਿਛਲੇ ਪਾਸੇ ਸੁੱਟਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਪਾਸੇ ਉਸਦੀ ਪਿੱਠ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਭਾਵ ਐਨੀਆਂ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਪਾਰ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਕੁੜੀ ਦਾ ਘਰ ਰੋਕਣ ਦਾ ਕਾਰਜ ਉਦ੍ਹੇ ਵਸ ’ਚ ਨਹੀਂ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਹੋਰ ਵੀ ਕਈ ਮਸਲੇ ਇਸ ਖੇਡ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਹਨ ਪਰ ਉਹ ਕਿਤੇ ਫੇਰ ਵਿਚਾਰੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਭਾਵ ਇਹ ਖੇਡ ਛੋਟੀਆਂ ਅਨਭੋਲ ਬੱਚੀਆਂ ਦੇ ਅਵਚੇਤਨ ਵਿਚ ਹੀ ਧਰਮ, ਅਪੂਰਨਤਾ, ਅਧੀਨਗੀ, ਗੁਲਾਮੀ, ਬੰਧਨਾਂ ਦੇ ਬੀਜ ਬੋਅ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਖੇਡ ਵਿਚ ਜਾਗੀਰਦਾਰੀ ਸਮਾਜ ਦੇ ਸਾਰੇ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਪੈਂਤੜੇ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਬਾਰੇ ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਸਾਰੀ ਗੱਲ ਨਾ ਕਹਿ ਸਕਣ ਦਾ ਮੈਨੂੰ ਅਫਸੋਸ ਹੁੰਦਾ ਰਿਹਾ। ਪਰ....
ਪਰ ਗਿੱਲ ਸਾਹਬ ਦੇ ਵਿਭਾਗ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਨਾਲ ਫਿਲਮ ਬਣਾਉਣ ਦੀਆਂ ਇੱਛਾਵਾਂ ਫਿਰ ਅੰਗੜਾਈ ਲੈਣ ਲੱਗੀਆਂ....
ਸਿਰਫ ਇੱਛਾਵਾਂ ਦੀਆਂ ਅੰਗੜਾਈਆਂ ਨਾਲ ਕੀ ਬਣਦੈ? ਗੱਲ ਹਾਲੇ ਵੀ ਕੋਈ ਬਣ ਨਹੀਂ ਸੀ ਰਹੀ। ਮੈਂ ਗਿੱਲ ਸਾਹਬ ਨਾਲ ਡਰਦਾ ਗਲ ਨਾ ਕਰਦਾ ਕਿ ਕਹਾਂ ਰਾਜਾ ਭੋਜ਼...ਫਿਰ ਅਕਤੂਬਰ, 2011 ਡਾ. ਰਾਜਿੰਦਰ ਪਾਲ ਬਰਾੜ, ਡਾ. ਜਗਬੀਰ ਸਿੰਘ, ਤੇ ਗਿੱਲ ਸਾਹਬ ਹੁਰਾਂ ਨਾਲ ਮੈਂ ਕੋਟਕਪੂਰੇ ਡਾ. ਸੁਤਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੂਰ ਦੀ ਯਾਦ ’ਚ ਕਰਵਾਏ ਗਏ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ’ਤੇ ਗਿਆ। ਸਵੇਰੇ ਮੈਨੂੰ ਕਹਿੰਦੇ ਕਿ ਕਵੀ ਦਰਬਾਰ ਵੀ ਹੋਵੇਗਾ, ਤੂੰ ਕੀ ਸੁਣਾਉਣੈ? ਮੈਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਅੱਡਾ-ਖੱਡਾ ’ਤੇ ਮੈਂ ਕਦੇ ਕਵਿਤਾ ਲਿਖੀ ਸੀ ਜੇ ਯਾਦ ਆ ਗਈ ਤਾਂ ਉਹ ਸੁਣਾਂ ਦੇਵਾਂਗਾ (ਕਵਿਤਾ ਯਾਦ ਨਾ ਆਈ ਮੈਂ ਭਾਵ ਸਮਝਾ ਦਿੱਤੇ)। ਬਰਾੜ ਸਰ ਕਹਿੰਦੇ ਤੂੰ ਇਹ ਕਮਾਲ ਦੀ ਚੀਜ਼ ਕਿੱਥੇ ਛੁਪਾਈ ਬੈਠਾ ਰਿਹਾ। ਮੈਂ ਕਿਹਾ ਮੈਂ ਇਦ੍ਹੇ ਤੇ ਫਿਲਮ ਬਣਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ। ਕਵਿਤਾ ਦੀ ਥਾਂ ਮੈਂ ਸਕਰਿਪਟ ਸੁਣਾ ਦਿੱਤੀ। ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਗੱਲ ਜਚ ਗਈ। ਇਨ੍ਹੀ ਦਿਨ੍ਹੀਂ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਭਾਗ ਵਿਚ ਲੈਕਚਰਾਰ ਦੀ ਆਸਾਮੀ ਨਿਕਲ ਆਈ। ਮੈਂ ਇੰਟਰਵਿਊ ਦੇਣ ਗਿਆ ਵਾਈਸ-ਚਾਂਸਲਰ ਡਾ. ਜਸਪਾਲ ਸਿੰਘ ਤੋਂ ਆਗਿਆਂ ਲੈ ਕੇ ਇਹ ਸਕਰਿਪਟ ਸੁਣਾ ਆਇਆ। (ਸ਼ਾਇਦ ਇਹ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਹੋਇਆ ਹੋਣੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬੀ ਲੈਕਚਰਾਰ ਦੀ ਆਸਾਮੀ ਲਈ ਇੰਟਰਵਿਊ ਵਿਚ ਫਿਲਮ ਦੀ ਸਕਰਿਪਟ ਸੁਣਾਈ ਗਈ ਹੋਵੇ) ਉਹ ਬਹੁਤ ਖੁਸ਼ ਹੋਏ ਤੇ ਕਹਿੰਦੇ, “ਬੇਟਾ ਇਹ ਫਿਲਮ ਜ਼ਰੂਰ ਬਣਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਚੀਜ਼ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ ਮੈਨੂੰ ਦੱਸੀਂ।” ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਬਾਰੜ ਸਰ ਨੂੰ ਵੀ ਕਈ ਵਾਰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਸ ਫਿਲਮ ਨੂੰ ਜਲਦੀ ਬਣਾਓ।
ਮੈਂ ਇਸ ਫਿਲਮ ਨੂੰ 5 ਕੁ ਮਿੰਟਾਂ ਵਿਚ ਸਿਰਫ ਖੇਡ ਦੁਆਲੇ ਫਿਲਮਾਉਂਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਪਰ ਗਿੱਲ ਸਾਹਬ ਕਹਿੰਦੇ ਕਿ ਆਪਾਂ ਆਪਣੀ ਗੱਲ ਇਕ ਕਹਾਣੀ ਦੁਆਰਾ ਕਹਾਂਗੇ ਜੋ ਹਰ ਮਨੁੱਖ ਤੱਕ ਆਪਣਾ ਸੰਚਾਰ ਕਰੇ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਸੀਂ ਇਕ ਕਹਾਣੀ ਸਿਰਜੀ। ਜਿਸ ਕਹਾਣੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਖੇਡ ਦੇ ਬਹੁਤੇ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਪੱਖਾਂ ਨੂੰ ਚਿੰਨ੍ਹਮਈ ਢੰਗ ਨਾਲ ਫਿਲਮਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਤੇ ਇੱਕ ਕੁੜੀ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਇਹ ਸਭ ਕੁਝ ਵਾਪਰਦਾ ਵਿਖਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਫਿਲਮ ਵਿੱਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਮਸਲਿਆਂ ਤੋਂ ਬਚਣ ਦਾ ਇਕ ਹੱਲ ਅਗਾਂਹਵਧੂ ਸਾਹਿਤ ਹੈ, ਜਿਸ ਲਈ ਪਾਸ਼ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਨੂੰ ਇਸ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧ ਰਚਨਾ ਵਜੋਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਪਰ ਇਹ ਸਿਰਫ ਪਾਸ਼ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਤਕ ਸੀਮਤ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਵਿਸ਼ਵ ਦਾ ਹਰ ਵਧੀਆ ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਸੰਜੀਦਾ ਚਿੰਤਨ ਸਾਡਾ ਰਾਹ ਦਿਸੇਰਾ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਗ਼ਰੀਬ-ਕਰਜ਼ਈ ਕਿਸਾਨ ਦੀ ਧੀ ਜੋ ਅੱਡਾ-ਖੱਡਾ ਵੀ ਖੇਡਦੀ ਹੈ ਤੇ ਪਾਸ਼ ਵੀ ਪੜ੍ਹਦੀ ਹੈ। ਮਜ਼ਬੂਰੀ ’ਚ ਮਾਪੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਬੇਵਕੂਫ ਵਡੇਰੀ ਉਮਰ ਦੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨਾਲ ਜ਼ਬਰਦਸਤੀ ਵਿਆਹ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ, ਕੁੜੀ ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਾਸ਼ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਹੋ ਬਗਾਵਤ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਪਰ ਪ੍ਰਸਥਿਤੀਆਂ ਐਨੀਆਂ ਭਾਰੂ ਪੈ ਜਾਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਇਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਹਾਸਦਾ ਵਾਪਰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਦੌਰਾਨ ਉਹ ਕੁੜੀ ਖੂਹ ਵਿੱਚ ਛਾਲ ਮਾਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਪਰ ਆਪਣੀ ਚੇਤਨਤਾ ਆਪਣੀ ਛੋਟੀ ਭੈਣ ਨੂੰ ਦੇ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜੋ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਨੂੰ ਉਸਦੀ ਗਲਤੀ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਕਰਵਾ ਕੇ ਸਮਾਜ ਦੀਆਂ ਬੁਰਾਈਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਦਾ ਪ੍ਰਣ ਲੈਂਦੀ ਹੈ। ਏਨਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਇਹ ਫਿਲਮ ਸਮਾਜ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਵੀ ਕਈ ਪਰਤਾਂ ਸਿਰਫ 22 ਕੁ ਮਿੰਟ ਵਿਚ ਹੀ ਫਰੋਲਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਪੀੜ੍ਹੀ-ਪਾੜਾ, ਜਾਤ-ਪਾਤ, ਜਾਗੀਰਦਾਰੀ ਅਲਾਮਤਾਂ ਆਦਿ ਨੂੰ ਵੀ ਸਵਾਲਾਂ ਦੇ ਕਟਹਿਰੇ ਵਿਚ ਖੜਾਉਣ ਦਾ ਉਪਰਾਲਾ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਬਾਕੀ ਜੋ ਸਕਰੀਨ ਤੇ ਦਿਖਾਇਆ ਜਾ ਚੁੱਕਾ ਹੈ ਉਸਨੂੰ ਸ਼ਬਦਾਂ ਚ ਬੰਨ੍ਹਣਾ ਮੇਰੇ ਲਈ ਅਸੰਭਵ ਹੈ।
ਫਿਲਮ ਦੀ ਸ਼ੂਟਿੰਗ ਐੱਮ.ਏ. ਕਰ ਰਹੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਧਰਮਿੰਦਰ ਦੇ ਪਿੰਡ ਦੌਣ ਕਲਾਂ ਵਿਖੇ ਕੀਤੀ। ਇਹ ਫਿਲਮ ਜ਼ੀਰੋ ਬਜਟ ਭਾਵ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਖਰਚ ਤੋਂ ਬਣਾਈ ਗਈ ਪੰਜਾਬੀ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਸ਼ਾਰਟ ਫਿਲਮ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਲਗਭਗ ਸਾਰੇ ਅਦਾਕਾਰ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਪਰਗਟ, ਹਰਸ਼ਜੋਤ, ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਤੇ ਅਧਿਆਪਕ ਸਤੀਸ਼ ਕੁਮਾਰ ਵਰਮਾ, ਚਰਨਜੀਤ ਕੌਰ, ਗੁਰਜੰਟ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਹਰਜੀਤ ਕੈਂਥ ਹਨ।
ਸਾਰਾ ਟੈਕਨੀਕਲ ਸਮਾਨ ਅਤੇ ਟੈਕਨੀਸ਼ੀਅਨ (ਕੈਮਰਾਮੈਨ ਮਨਮੋਹਨ ਜੋਤੀ ਸਮੇਤ) ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਸਨ। (ਇਸ ਲਈ ਸਮੇਂ ਦੀ ਘਾਟ ਕਰਕੇ ਬਹੁਤ ਥਾਂ ਤੇ ਸਾਨੂੰ ਸਮਝੌਤਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ ਜਿਸਨੇ ਫਿਲਮ ਤੇ ਵੀ ਅਸਰ ਪਾਇਆ।) ਹਰ ਆਦਾਕਾਰ ਨੇ ਆਪਣੇ-ਆਪਣੇ ਕੌਸਟਿਊਮਜ਼ ਦਾ ਆਪ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੀਤਾ। ਕੁਝ ਜ਼ਰੂਰਤਾਂ ਨੂੰ ਨਾ ਟਾਲਿਆ ਜਾ ਸਕਣ ਕਰ ਕੇ ਗਿੱਲ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪੱਲਿਓਂ ਮੇਕ-ਅਪ ਮੈਨ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰ ਲਿਆ। ਬਾਲ ਅਦਾਕਾਰ ਮੌਕੇ ’ਤੇ ਜਾ ਕੇ ਸਕੂਲ ਚੋਂ ਲੈ ਆਏ। ਖਾਣੇ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਪਿੰਡ ਦੇ ਗੁਰੂ-ਘਰ ਵਲੋਂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਸਾਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਖੁਦ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ। ਜਸਵਿੰਦਰ ਕੁੜੀਆਂ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਕਰਵਾ ਰਹੀ ਸੀ, ਹਰਜੀਤ ਸੈੱਟ ਦਾ ਖਿਆਲ ਰੱਖ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਜਗਸੀਰ ਕਲੈਪ ਦੇ ਦਿੰਦਾ, ਗਿੰਦਰ ਕੰਟੀਨਿਊਟੀ ਬੁੱਕ ਲਿਖਦਾ, ਗੁਰਤੇਜ ਕਦੇ-ਕਦੇ ਸਟਿਲ ਫੋਟੋਗ੍ਰਾਫੀ ਕਰ ਲੈਂਦਾ...ਏਨੇ ਹੀ ਨਹੀਂ ਪੂਰੇ 20-25 ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੇ ਮਿਹਨਤ ਨਾਲ ਹੀ ਇਹ ਫਿਲਮ ਬਣ ਸਕੀ। ਅਮਰੀਕ ਗਿੱਲ ਜੀ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਤਾਂ ਕੁਝ ਵੀ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਉਹ ਕਦੇ ਮੈਨੂੰ ਤਾੜਦੇ ਕਦੇ ਅਗਲੇ ਸੀਨ ਦੀ ਪੂਰੀ ਤਿਆਰੀ ਨਾ ਹੋਣ ਤੇ ਡਾਂਟ ਵੀ ਦਿੰਦੇ। ਸਿਰਫ ਢਾਈ ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਸ਼ੂਟਿੰਗ ਹੀ ਕਰ ਸਕੇ, ਕਿਉਂਕਿ ਜਿਥੇ ਕੈਮਰਾਮੈਨ ਆਦਿ ਸਰਕਾਰੀ ਕਰਮਚਾਰੀ ਸਨ ਓਥੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੇ ਪੱਕੇ ਪੇਪਰ ਵੀ ਚਲ ਰਹੇ ਸਨ। ਬਹੁਤ ਸਮਝੌਤੇ ਕੀਤੇ ਗਏ ਪਰ ਮਿਹਨਤ ਵੱਲੋਂ ਕੋਈ ਕਸਰ ਨਹੀਂ ਛੱਡੀ। ਉਹ ਤਿੰਨ ਦਿਨ ਤੀਆਂ ਵਾਂਗ ਲੰਘੇ। ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਹੋਸਟਲ ਦੇ ਛੋਟੇ ਜਿਹੇ ਕਮਰੇ ਵਿਚ ਫਿਲਮ ਦੇ ਐਡੀਟਰ ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਪੰਧੇਰ ਸਮੇਤ ਮੈਂ ਤੇ ਗਿੱਲ ਸਾਹਬ ਨੇ ਦਿਨ ਰਾਤ ਇਕ ਕਰ ਕੇ ਫਿਲਮ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ।
ਇਹ ਫਿਲਮ ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਵਾਈਸ-ਚਾਂਸਲਰ ਡਾ. ਜਸਪਾਲ ਸਿੰਘ ਨੇ 9 ਫਰਵਰੀ ਨੂੰ ਰਿਲੀਜ਼ ਕੀਤੀ ਸੀ । ਪਹਿਲੇ ਸ਼ੋਅ ਵਿਚ ਸੈਨੇਟ ਹਾਲ ਵਿਚ ਲਗਭਗ ਸਾਰੇ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਸਿੱਲ੍ਹੀਆਂ ਸਨ। ਕਈ ਕੁੜੀਆਂ ਤਾਂ ਫੁੱਟ-ਫੁੱਟ ਕੇ ਰੋ ਪਈਆਂ। ਇਸ ਫਿਲਮ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਜਿੱਥੇ ਨਾਟਕਕਾਰ ਅਜਮੇਰ ਔਲਖ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜੀਵਨ-ਸਾਥਣ ਪਹਿਲੇ ਸ਼ੋਅ ਵਿਚ ਰੋ ਪਏ ਓਥੇ ਆਮ ਪੇਂਡੂ ਔਰਤਾਂ ਤੋਂ ਹੰਝੂਆਂ ’ਤੇ ਕੰਟਰੋਲ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਤੇ ਕਈ ਔਰਤਾਂ ਓਨਾ ਚਿਰ ਚੁੱਪ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਜਿੰਨਾ ਚਿਰ ਫਿਲਮ ਦੀ ਹੀਰੋਇਨ ਹਰਸ਼ ਨਾਲ ਫੋਨ ’ਤੇ ਗਲ ਕਰ ਕੇ ਇਹ ਯਕੀਨ ਨਹੀਂ ਕਰ ਲੈਂਦੀਆਂ ਕਿ ਫਿਲਮ ’ਚ ਮਰ ਗਈ ਕੁੜੀ ਯਥਾਰਥ ਵਿਚ ਜਿਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਸਾਰਾ ਕੁਝ ਸਾਨੂੰ ਸਕੂਨ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੋ ਅਸੀਂ ਕਹਿਣਾ ਚਾਹਿਆ ਉਹ ਹਰ ਪੱਧਰ ਦੇ ਮਨੁੱਖ ਤਕ ਆਪਣਾ ਸੰਚਾਰ ਕਰਨ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਹੈ। ਇਸ ਫਿਲਮ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਅਕਾਦਮੀ ਦਿੱਲੀ ਵਲੋਂ 12 ਤੋਂ 15 ਜਨਵਰੀ ਨੂੰ ਕਰਵਾਏ ਅੰਤਰ-ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੰਜਾਬੀ ਫਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ ਅਤੇ ਪਟੇਲ ਕਾਲਜ ਰਾਜਪੁਰਾ ਵਿਖੇ 2 ਤੋਂ 4 ਫਰਵਰੀ ਨੂੰ ਕਰਵਾਏ ਗਏ ਪਹਿਲੇ ਅੰਤਰ-ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਫਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਪੰਜਾਬੀ ਫਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ ਵਿਚ ਵੀ ਵਿਖਾਇਆ ਜਾ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਇਸ ਫਿਲਮ ਨੂੰ ਕਾਲਜ ਪੱਧਰ ਤੇ ਵੀ ਦਿਖਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਪਰ ਗਿੱਲ ਸਾਹਬ ਦੇ ਵਿਭਾਗ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਨਾਲ ਫਿਲਮ ਬਣਾਉਣ ਦੀਆਂ ਇੱਛਾਵਾਂ ਫਿਰ ਅੰਗੜਾਈ ਲੈਣ ਲੱਗੀਆਂ....
ਸਿਰਫ ਇੱਛਾਵਾਂ ਦੀਆਂ ਅੰਗੜਾਈਆਂ ਨਾਲ ਕੀ ਬਣਦੈ? ਗੱਲ ਹਾਲੇ ਵੀ ਕੋਈ ਬਣ ਨਹੀਂ ਸੀ ਰਹੀ। ਮੈਂ ਗਿੱਲ ਸਾਹਬ ਨਾਲ ਡਰਦਾ ਗਲ ਨਾ ਕਰਦਾ ਕਿ ਕਹਾਂ ਰਾਜਾ ਭੋਜ਼...ਫਿਰ ਅਕਤੂਬਰ, 2011 ਡਾ. ਰਾਜਿੰਦਰ ਪਾਲ ਬਰਾੜ, ਡਾ. ਜਗਬੀਰ ਸਿੰਘ, ਤੇ ਗਿੱਲ ਸਾਹਬ ਹੁਰਾਂ ਨਾਲ ਮੈਂ ਕੋਟਕਪੂਰੇ ਡਾ. ਸੁਤਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੂਰ ਦੀ ਯਾਦ ’ਚ ਕਰਵਾਏ ਗਏ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ’ਤੇ ਗਿਆ। ਸਵੇਰੇ ਮੈਨੂੰ ਕਹਿੰਦੇ ਕਿ ਕਵੀ ਦਰਬਾਰ ਵੀ ਹੋਵੇਗਾ, ਤੂੰ ਕੀ ਸੁਣਾਉਣੈ? ਮੈਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਅੱਡਾ-ਖੱਡਾ ’ਤੇ ਮੈਂ ਕਦੇ ਕਵਿਤਾ ਲਿਖੀ ਸੀ ਜੇ ਯਾਦ ਆ ਗਈ ਤਾਂ ਉਹ ਸੁਣਾਂ ਦੇਵਾਂਗਾ (ਕਵਿਤਾ ਯਾਦ ਨਾ ਆਈ ਮੈਂ ਭਾਵ ਸਮਝਾ ਦਿੱਤੇ)। ਬਰਾੜ ਸਰ ਕਹਿੰਦੇ ਤੂੰ ਇਹ ਕਮਾਲ ਦੀ ਚੀਜ਼ ਕਿੱਥੇ ਛੁਪਾਈ ਬੈਠਾ ਰਿਹਾ। ਮੈਂ ਕਿਹਾ ਮੈਂ ਇਦ੍ਹੇ ਤੇ ਫਿਲਮ ਬਣਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ। ਕਵਿਤਾ ਦੀ ਥਾਂ ਮੈਂ ਸਕਰਿਪਟ ਸੁਣਾ ਦਿੱਤੀ। ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਗੱਲ ਜਚ ਗਈ। ਇਨ੍ਹੀ ਦਿਨ੍ਹੀਂ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਭਾਗ ਵਿਚ ਲੈਕਚਰਾਰ ਦੀ ਆਸਾਮੀ ਨਿਕਲ ਆਈ। ਮੈਂ ਇੰਟਰਵਿਊ ਦੇਣ ਗਿਆ ਵਾਈਸ-ਚਾਂਸਲਰ ਡਾ. ਜਸਪਾਲ ਸਿੰਘ ਤੋਂ ਆਗਿਆਂ ਲੈ ਕੇ ਇਹ ਸਕਰਿਪਟ ਸੁਣਾ ਆਇਆ। (ਸ਼ਾਇਦ ਇਹ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਹੋਇਆ ਹੋਣੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬੀ ਲੈਕਚਰਾਰ ਦੀ ਆਸਾਮੀ ਲਈ ਇੰਟਰਵਿਊ ਵਿਚ ਫਿਲਮ ਦੀ ਸਕਰਿਪਟ ਸੁਣਾਈ ਗਈ ਹੋਵੇ) ਉਹ ਬਹੁਤ ਖੁਸ਼ ਹੋਏ ਤੇ ਕਹਿੰਦੇ, “ਬੇਟਾ ਇਹ ਫਿਲਮ ਜ਼ਰੂਰ ਬਣਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਚੀਜ਼ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ ਮੈਨੂੰ ਦੱਸੀਂ।” ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਬਾਰੜ ਸਰ ਨੂੰ ਵੀ ਕਈ ਵਾਰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਸ ਫਿਲਮ ਨੂੰ ਜਲਦੀ ਬਣਾਓ।
ਮੈਂ ਇਸ ਫਿਲਮ ਨੂੰ 5 ਕੁ ਮਿੰਟਾਂ ਵਿਚ ਸਿਰਫ ਖੇਡ ਦੁਆਲੇ ਫਿਲਮਾਉਂਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਪਰ ਗਿੱਲ ਸਾਹਬ ਕਹਿੰਦੇ ਕਿ ਆਪਾਂ ਆਪਣੀ ਗੱਲ ਇਕ ਕਹਾਣੀ ਦੁਆਰਾ ਕਹਾਂਗੇ ਜੋ ਹਰ ਮਨੁੱਖ ਤੱਕ ਆਪਣਾ ਸੰਚਾਰ ਕਰੇ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਸੀਂ ਇਕ ਕਹਾਣੀ ਸਿਰਜੀ। ਜਿਸ ਕਹਾਣੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਖੇਡ ਦੇ ਬਹੁਤੇ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਪੱਖਾਂ ਨੂੰ ਚਿੰਨ੍ਹਮਈ ਢੰਗ ਨਾਲ ਫਿਲਮਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਤੇ ਇੱਕ ਕੁੜੀ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਇਹ ਸਭ ਕੁਝ ਵਾਪਰਦਾ ਵਿਖਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਫਿਲਮ ਵਿੱਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਮਸਲਿਆਂ ਤੋਂ ਬਚਣ ਦਾ ਇਕ ਹੱਲ ਅਗਾਂਹਵਧੂ ਸਾਹਿਤ ਹੈ, ਜਿਸ ਲਈ ਪਾਸ਼ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਨੂੰ ਇਸ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧ ਰਚਨਾ ਵਜੋਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਪਰ ਇਹ ਸਿਰਫ ਪਾਸ਼ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਤਕ ਸੀਮਤ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਵਿਸ਼ਵ ਦਾ ਹਰ ਵਧੀਆ ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਸੰਜੀਦਾ ਚਿੰਤਨ ਸਾਡਾ ਰਾਹ ਦਿਸੇਰਾ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਗ਼ਰੀਬ-ਕਰਜ਼ਈ ਕਿਸਾਨ ਦੀ ਧੀ ਜੋ ਅੱਡਾ-ਖੱਡਾ ਵੀ ਖੇਡਦੀ ਹੈ ਤੇ ਪਾਸ਼ ਵੀ ਪੜ੍ਹਦੀ ਹੈ। ਮਜ਼ਬੂਰੀ ’ਚ ਮਾਪੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਬੇਵਕੂਫ ਵਡੇਰੀ ਉਮਰ ਦੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨਾਲ ਜ਼ਬਰਦਸਤੀ ਵਿਆਹ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ, ਕੁੜੀ ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਾਸ਼ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਹੋ ਬਗਾਵਤ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਪਰ ਪ੍ਰਸਥਿਤੀਆਂ ਐਨੀਆਂ ਭਾਰੂ ਪੈ ਜਾਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਇਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਹਾਸਦਾ ਵਾਪਰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਦੌਰਾਨ ਉਹ ਕੁੜੀ ਖੂਹ ਵਿੱਚ ਛਾਲ ਮਾਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਪਰ ਆਪਣੀ ਚੇਤਨਤਾ ਆਪਣੀ ਛੋਟੀ ਭੈਣ ਨੂੰ ਦੇ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜੋ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਨੂੰ ਉਸਦੀ ਗਲਤੀ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਕਰਵਾ ਕੇ ਸਮਾਜ ਦੀਆਂ ਬੁਰਾਈਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਦਾ ਪ੍ਰਣ ਲੈਂਦੀ ਹੈ। ਏਨਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਇਹ ਫਿਲਮ ਸਮਾਜ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਵੀ ਕਈ ਪਰਤਾਂ ਸਿਰਫ 22 ਕੁ ਮਿੰਟ ਵਿਚ ਹੀ ਫਰੋਲਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਪੀੜ੍ਹੀ-ਪਾੜਾ, ਜਾਤ-ਪਾਤ, ਜਾਗੀਰਦਾਰੀ ਅਲਾਮਤਾਂ ਆਦਿ ਨੂੰ ਵੀ ਸਵਾਲਾਂ ਦੇ ਕਟਹਿਰੇ ਵਿਚ ਖੜਾਉਣ ਦਾ ਉਪਰਾਲਾ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਬਾਕੀ ਜੋ ਸਕਰੀਨ ਤੇ ਦਿਖਾਇਆ ਜਾ ਚੁੱਕਾ ਹੈ ਉਸਨੂੰ ਸ਼ਬਦਾਂ ਚ ਬੰਨ੍ਹਣਾ ਮੇਰੇ ਲਈ ਅਸੰਭਵ ਹੈ।
ਫਿਲਮ ਦੀ ਸ਼ੂਟਿੰਗ ਐੱਮ.ਏ. ਕਰ ਰਹੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਧਰਮਿੰਦਰ ਦੇ ਪਿੰਡ ਦੌਣ ਕਲਾਂ ਵਿਖੇ ਕੀਤੀ। ਇਹ ਫਿਲਮ ਜ਼ੀਰੋ ਬਜਟ ਭਾਵ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਖਰਚ ਤੋਂ ਬਣਾਈ ਗਈ ਪੰਜਾਬੀ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਸ਼ਾਰਟ ਫਿਲਮ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਲਗਭਗ ਸਾਰੇ ਅਦਾਕਾਰ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਪਰਗਟ, ਹਰਸ਼ਜੋਤ, ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਤੇ ਅਧਿਆਪਕ ਸਤੀਸ਼ ਕੁਮਾਰ ਵਰਮਾ, ਚਰਨਜੀਤ ਕੌਰ, ਗੁਰਜੰਟ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਹਰਜੀਤ ਕੈਂਥ ਹਨ।
ਸਾਰਾ ਟੈਕਨੀਕਲ ਸਮਾਨ ਅਤੇ ਟੈਕਨੀਸ਼ੀਅਨ (ਕੈਮਰਾਮੈਨ ਮਨਮੋਹਨ ਜੋਤੀ ਸਮੇਤ) ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਸਨ। (ਇਸ ਲਈ ਸਮੇਂ ਦੀ ਘਾਟ ਕਰਕੇ ਬਹੁਤ ਥਾਂ ਤੇ ਸਾਨੂੰ ਸਮਝੌਤਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ ਜਿਸਨੇ ਫਿਲਮ ਤੇ ਵੀ ਅਸਰ ਪਾਇਆ।) ਹਰ ਆਦਾਕਾਰ ਨੇ ਆਪਣੇ-ਆਪਣੇ ਕੌਸਟਿਊਮਜ਼ ਦਾ ਆਪ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੀਤਾ। ਕੁਝ ਜ਼ਰੂਰਤਾਂ ਨੂੰ ਨਾ ਟਾਲਿਆ ਜਾ ਸਕਣ ਕਰ ਕੇ ਗਿੱਲ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪੱਲਿਓਂ ਮੇਕ-ਅਪ ਮੈਨ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰ ਲਿਆ। ਬਾਲ ਅਦਾਕਾਰ ਮੌਕੇ ’ਤੇ ਜਾ ਕੇ ਸਕੂਲ ਚੋਂ ਲੈ ਆਏ। ਖਾਣੇ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਪਿੰਡ ਦੇ ਗੁਰੂ-ਘਰ ਵਲੋਂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਸਾਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਖੁਦ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ। ਜਸਵਿੰਦਰ ਕੁੜੀਆਂ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਕਰਵਾ ਰਹੀ ਸੀ, ਹਰਜੀਤ ਸੈੱਟ ਦਾ ਖਿਆਲ ਰੱਖ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਜਗਸੀਰ ਕਲੈਪ ਦੇ ਦਿੰਦਾ, ਗਿੰਦਰ ਕੰਟੀਨਿਊਟੀ ਬੁੱਕ ਲਿਖਦਾ, ਗੁਰਤੇਜ ਕਦੇ-ਕਦੇ ਸਟਿਲ ਫੋਟੋਗ੍ਰਾਫੀ ਕਰ ਲੈਂਦਾ...ਏਨੇ ਹੀ ਨਹੀਂ ਪੂਰੇ 20-25 ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੇ ਮਿਹਨਤ ਨਾਲ ਹੀ ਇਹ ਫਿਲਮ ਬਣ ਸਕੀ। ਅਮਰੀਕ ਗਿੱਲ ਜੀ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਤਾਂ ਕੁਝ ਵੀ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਉਹ ਕਦੇ ਮੈਨੂੰ ਤਾੜਦੇ ਕਦੇ ਅਗਲੇ ਸੀਨ ਦੀ ਪੂਰੀ ਤਿਆਰੀ ਨਾ ਹੋਣ ਤੇ ਡਾਂਟ ਵੀ ਦਿੰਦੇ। ਸਿਰਫ ਢਾਈ ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਸ਼ੂਟਿੰਗ ਹੀ ਕਰ ਸਕੇ, ਕਿਉਂਕਿ ਜਿਥੇ ਕੈਮਰਾਮੈਨ ਆਦਿ ਸਰਕਾਰੀ ਕਰਮਚਾਰੀ ਸਨ ਓਥੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੇ ਪੱਕੇ ਪੇਪਰ ਵੀ ਚਲ ਰਹੇ ਸਨ। ਬਹੁਤ ਸਮਝੌਤੇ ਕੀਤੇ ਗਏ ਪਰ ਮਿਹਨਤ ਵੱਲੋਂ ਕੋਈ ਕਸਰ ਨਹੀਂ ਛੱਡੀ। ਉਹ ਤਿੰਨ ਦਿਨ ਤੀਆਂ ਵਾਂਗ ਲੰਘੇ। ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਹੋਸਟਲ ਦੇ ਛੋਟੇ ਜਿਹੇ ਕਮਰੇ ਵਿਚ ਫਿਲਮ ਦੇ ਐਡੀਟਰ ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਪੰਧੇਰ ਸਮੇਤ ਮੈਂ ਤੇ ਗਿੱਲ ਸਾਹਬ ਨੇ ਦਿਨ ਰਾਤ ਇਕ ਕਰ ਕੇ ਫਿਲਮ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ।
ਸੰਪਰਕ: +91 9463124131
( ਪਾਠਕ ਫ਼ਿਲਮ ਅੱਡਾ-ਖੱਡਾ The game of life 'ਸੂਹੀ ਸਵੇਰ' ਦੀ ਵੀਡੀਓ ਗੈਲਰੀ 'ਚੋਂ ਦੇਖ ਸਕਦੇ ਹਨ)
( ਪਾਠਕ ਫ਼ਿਲਮ ਅੱਡਾ-ਖੱਡਾ The game of life 'ਸੂਹੀ ਸਵੇਰ' ਦੀ ਵੀਡੀਓ ਗੈਲਰੀ 'ਚੋਂ ਦੇਖ ਸਕਦੇ ਹਨ)
Comments
pamma
ਫਿਲਮ ਵੀ ਚੰਗੀ ਹੈ ਤੇ ਲੋਕ-ਖੇਡ ਬਾਰੇ ਖੋਜ ਵੀ ਕਮਾਲ ਦੀ ਕੀਤੀ ਹੈ ਪਰਮਜੀਤ ਨੇ... ਬਹੁਤ ਬਹੁਤ ਮੁਬਾਰਕ...
ਇਕਬਾਲ
ਭਰਾਵੋ ਸਾਨੂੰ ਕਮ ਅਕਲਾਂ ਨੂੰ ਤਾਂ ਸਮਝ ਹੀ ਨਹੀਂ ਲੱਗੀ ਕਿ ਸੰਦੇਸ਼ ਕੀ ਸੀ ਇਹ ਜਰੂਰ ਲੱਗਿਆ ਕੀ ਪਾਸ਼ ਦੀ ਕਿਤਾਬ ਦਾ ਅਖੰਡ ਪਾਠ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੋ ਸਕਦੀ ਆ ਇਸ ਨਾਲ | ਨਜ਼ਰੀਆ ਹਰੇਕ ਡਾ ਆਪਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਫਿਲਨ ਇੱਕੋ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅੱਡਾ ਖੱਡਾ (ਪੀਚੋ) ਦਾ ਮਤਲਬ ਵੀ ਕਸੂਤਾ ਹੀ ਕਢ਼ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਕੁੜੀ ਖੂਹ ਚ ਛਾਲ ਮਾਰਕੇ ਹੀ ਡੀਕਰੀ ਤੇ ਪੈਰ ਰੱਖੇ | ਕੁੜੀ ਪਾਸ਼ ਵਾਂਗ ਕਤਲ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਗੱਲ ਹੋਰ ਹੋਣੀ ਸੀ | ਫਿਲਮ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰਾਂ ਦੇ ਅਧੀਨ ਸੀ ਇਹੋ ਹੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਸੀ ਉਸ ਨਾਲ |
ਗੁਰਮੀਤ ਸੰਧੂ
ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ, ਅੱਖਾਂ ਤਾਂ ਫਿਲਮ ਵੇਖਦਿਆਂ ਹੀ ਤਰ ਹੋ ਗਈਆਂ ਸਨ, ਇਹਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਇਤਿਹਾਸ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਹੋਰ ਵੀ ਭਾਵੁਕ ਹੋਇਆ ਹਾਂ। ਤਕਨੀਕੀ ਪੱਖ ਤੋਂ ਉਣਤਾਈਆਂ ਨੂੰ ਗੌਲਣ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ, ਇਹਦੇ ਵਿਚਲੇ ਸੁਨੇਹਾ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵੀ ਹੈ। ਹੋਰ ਵਧੀਆ ਫਿਲਮਾਂ ਬਣਾਓ, ਇਹੋ ਦੁਆ ਹੈ!!!
ਪਰਮਜੀਤ ਕੱਟੂ
ਪੂਰੀ ਫਿਲਮ ਦੇਖਣ ਲਈ ਇਸ ਲਿੰਕ ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ http://www.youtube.com/watch?v=r2wlXNdPp4Y
Harjeet Singh
ES FILM TE MAO DA THOUGHT APPLY KR K DEKHNA CHAIDA HAI ...according to Mao, 'A simple process contains only a single pair of opposites, while a complex process contains more'; for 'there are many contradictions in the course of development of any major thing'; but then, 'there are many contradictions in the process of development of a complex thing, and one of them is necessarily the principal contradiction'.
Harjeet Singh
so this film is not on the simple subject...it is a very unique presentation...congrats paramjeet
me
watch full movie on this link {http://www.youtube.com/watch?v=r2wlXNdPp4Y}
ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ
ਇਹ ਫਿਲਮ ਮੈਨੂੰ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਲੱਗੀ। ਖਾਸਕਰ ਏਸ ਪੱਖ ਤੋਂ ਕਿ ਫਿਲਮ ਵਿਚ 'ਮਨੂੰ ਸਿਮਰਤੀ' ਤੇ 'ਪਾਸ਼' ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਇਕ contrast ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਸਾਡੀ ਮਾਨਿਸਕਤਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦੇ ਆ ਰਹੇ ਮਨੂੰ ਸਿਮਰਤੀ ਜਿਹੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸਾਡੇ ਦਿਮਾਗਾਂ ਚੋਂ ਨਿਕਲਣ ਲਈ ਸਦੀਆਂ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਦਹਾਕੇ ਤਾਂ ਲੱਗਣਗੇ ਹੀ...ਇਹ ਕੰਮ ਪਾਸ਼ ਜਾਂ ਹੋਰ ਚੰਗਾ ਤੇ ਉਸਾਰੂ ਸਾਹਿਤ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਰਾਤੋ-ਰਾਤ ਇਨਕਲਾਬ ਦਾ ਸੁਪਨਾ ਦੇਖਣਾ ਸਿਆਣੀ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ...ਤੇ ਇਹ ਫਿਲਮ ਅਜਿਹਾ ਕੋਈ ਫੋਕਾ ਸੁਪਨਾ ਨਹੀਂ ਦਿਖਾਉਂਦੀ...ਇਹ ਇਸਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਕਹੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ
Hargunpreet singh
Awesome movie bro... Great to see it on you tube... Hope to see such constructive and positive efforts from your side in coming future also... My Best Wishes are always with u and your team... I am always there for any kind of help..
Sumeet Shammi
film vichardhark pakh to te technicly pakh to bht halki hai. pash pdn wala ldka ashki krda dikhaya gya hai. actor chorio camere wll dekhde nzr aa rhe hn. hor bht saria gltia hn film ch. jekr koi mere naal sehmt nahi ta mere naal baith k film dekh skda hai te vichar charcha kr skda hai
Diunnycip
https://oscialipop.com - Cialis Wqgskq Propecia Skin Rash Cialis most potent cialis <a href=https://oscialipop.com>Cialis</a> https://oscialipop.com - Cialis Yemsvb Viagra Kaufen Deutsch
Nechani
An 18 month study in mice with oral doses of ketorolac tromethamine tablets at 2 mg kg day 0 <a href=https://sviagras.cyou>viagra alzheimers disease</a> Eat healthy foods to keep your weight in check
ਸਾਹਿਤ ਸਰੋਦ ਤੇ ਸੰਵੇਦਨਾ
- ਮੇਰਾ ਦਿਲ ਪਾਸ਼-ਪਾਸ਼: ਅਹਿਮਦ ਸਲੀਮ
- ਕੰਢੀ ਦਾ ਜੰਮਿਆ-ਜਾਇਆ ਤੇ ਪਰਨਾਇਆ : ਡਾ. ਧਰਮਪਾਲ ਸਾਹਿਲ
- ਹਰਿਆਣੇ ਦਾ 2021 ਦਾ ਸਾਹਿਤ ਅਵਲੋਕਨ: ਪੁਸਤਕ ਸੰਦਰਭ
- ਸਈਦ ਅਖਤਰ ਮਿਰਜ਼ਾ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਫਿਲਮਾਂ -ਸੁਖਵੰਤ ਹੁੰਦਲ
- ਹਰਿਆਣੇ ਦੀ ਨਵੀਂ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵਿਤਾ : ਸੀਮਾਵਾਂ ਤੇ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ
- ਪੰਜਾਬੀ ਜੁਬਾਨ ਦਾ ਅਜ਼ੀਮ ਸ਼ਾਇਰ ਐਸ ਐਸ ਮੀਸ਼ਾ - ਮਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਰੱਤੂ
- ਪਾਸ਼ ਦੀ ਪ੍ਰਸੰਗਿਕਤਾ -ਡਾ. ਭੀਮ ਇੰਦਰ ਸਿੰਘ
- ਉਜੜਤਾ ਪੰਜਾਬ ਬਾਰੇ ਦੋ ਗੱਲਾਂ - ਰਾਜਵਿੰਦਰ ਮੀਰ
- ਮਨੋਜ ਕੁਮਾਰ ਦਾ ਦੇਸ਼ ਪ੍ਰੇਮ! –ਅਰੁਣਦੀਪ
- ਮੌਜੂਦਾ ਸਮਿਆਂ ਦੇ ਰੂਬਰੂ 'ਲਵ ਪੰਜਾਬ' –ਅਰੁਣਦੀਪ
- ਜੁਝਾਰਵਾਦੀ ਕਵਿਤਾ ਦੇ ਵਿਭਿੰਨ ਪਾਸਾਰ - ਡਾ. ਭੀਮ ਇੰਦਰ ਸਿੰਘ
- ਮਿੱਤਰਾਂ ਨੇ ਮੁੱਛ ਰੱਖੀ ਆ… - ਡਾ. ਬਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ
- ਗੋਰਾ ਰੰਗ ਨਾ ਕਿਸੇ ਦਾ ਹੋਵੇ, ਸਾਰਾ ਪਿੰਡ ਵੈਰ ਪੈ ਗਿਆ. . . -ਸੁਰਜੀਤ ਮਾਨ
- ਭਾਰਤ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਭਾਰਤੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਕਿਉਂ? - ਡਾ. ਜੋਗਾ ਸਿੰਘ
- ਸਲੇਟੀ ਰੰਗੀ ਧੁੰਦ ਦਾ ਤਰਜ਼ਮਾਂ ‘ਕਿੱਸਾ ਪੰਜਾਬ’ - ਬਿੰਦਰਪਾਲ ਫ਼ਤਿਹ
- ਇਨਾਮ ਵਾਪਸ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਲੇਖਕਾਂ ਦੇ ਵਿਚਾਰ
- ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ ਪਾਸ਼: ਉਸਦਾ ਯੁੱਗ, ਕਵਿਤਾ ਅਤੇ ਸਿਆਸਤ
- ਵਿਰਸੇ ਦੀ ਫੁਲਕਾਰੀ ਵਰਗਾ ਹੈ ਹਰਮੇਸ਼ ਕੌਰ ਯੋਧੇ ਦਾ ਰਚਨਾ ਸੰਸਾਰ -ਬਲਜਿੰਦਰ ਮਾਨ
- ਪਿੱਤਰ-ਸੱਤਾ ਅਤੇ ਨਾਰੀ ਦਮਨ : ਇਤਿਹਾਸਕ ਪਰਿਪੇਖ - ਜੀਤਪਾਲ ਸਿੰਘ
- ਬਾਲ-ਮਨਾਂ ਨੂੰ ਸਿੱਖਿਆਤਮਿਕ ਸੇਧਾਂ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਬਾਲ ਲੇਖਕ ਮੰਗਲਦੀਪ - ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਰੰਗੀਲਪੁਰ
- ਹੇ ਭਗਵਾਨ ਪਲੀਜ਼! ਮੇਰੇ ਪਾਪਾ ਨੂੰ ਕੁਝ ਨਾ ਹੋਣ ਦੇਣਾ! - ਰਚਨਾ ਯਾਦਵ
- ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ ਬਿਲਿੰਗ ਦਾ ਨਾਵਲ: ਖਾਲੀ ਖੂਹਾਂ ਦੀ ਕਥਾ
- ਭਾਈ ਲਾਲੋ ਕਲਾ ਸਨਮਾਨ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਨਾਲ ਅਜਮੇਰ ਔਲਖ ਦੀ ਸਾਹਿਤਕ ਘਾਲਣਾ ਦਾ ਮਹੱਤਵ -ਪਾਵੇਲ ਕੁੱਸਾ
- ਮੈਂ ਕਿਉਂ ਲਿਖਦਾ ਹਾਂ -ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ ਬਿਲਿੰਗ
- ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਚਿੰਤਨ ਦੇ ਅੰਤਰ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਅੰਦਰ ਸਾਲ 2014 - ਡਾ. ਅਮਰਜੀਤ ਸਿੰਘ
- ਫ਼ਿਲਮ ਕਲਾ ਅਤੇ ਫਾਸ਼ੀਵਾਦ -ਬਿੰਦਰਪਾਲ ਫ਼ਤਿਹ
- ਵਾਰਿਸ ਸ਼ਾਹ ਦੀ ਬੇਰੀ ਦਾ ਬੇ ਫ਼ੈਜ਼ ਪੁੱਤਰ- ਤਾਰਿਕ ਗੁੱਜਰ
- ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਮੀ ਤੱਕ ਦਾ ਸਫ਼ਰ -ਬੁੱਧ ਸਿੰਘ ਨੀਲੋਂ
- ਸਮਾਜਕ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕਰਦਾ ਐਸ ਅਸ਼ੋਕ ਭੌਰਾ ਦਾ ਰਚਨਾ ਸੰਸਾਰ -ਬਲਜਿੰਦਰ ਮਾਨ
- ਸਮੇਂ ਦਾ ਹਾਣੀ: ਗੁਰਚਰਨ ਰਾਮਪੁਰੀ -ਚੰਦਰ ਮੋਹਨ
- ਪਿਆਰ ਤੇ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਦਾ ਕਵੀ : ਪ੍ਰੋ ਮੋਹਨ ਸਿੰਘ
- ਹੈਦਰ: ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਖੂਨੀ ਦਹਾਕੇ ਦੀ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਂਦੀ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੀ ਕਹਾਣੀ - ਹਰਮੀਤ ਢਿੱਲੋਂ
- ਆਧੁਨਿਕ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਭਾਸ਼ਾਲੀ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਬਿਪਨ ਚੰਦਰਾ -ਇਰਫ਼ਾਨ ਹਬੀਬ
- ਮੇ ਆਈ ਕਮ ਇਨ ਮੈਡਮ ? –ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ
- ਕਿਸਾਨੀ ਸੰਕਟ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ੀ ਫ਼ਿਲਮ ‘ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਮੋਮਬੱਤੀਆਂ’ -ਅਮੋਲਕ ਸਿੰਘ
- ਸਾਹਿਤ-ਸਭਿਆਚਾਰ ਦੀ ਪ੍ਰਫੁੱਲਤਾ ਤੇ ਇਨਾਮ ਇਕਰਾਮ -ਰਘਬੀਰ ਸਿੰਘ
- ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਮਨੁੱਖ ਤੇ ਸਮਾਜ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧ - ਡਾ. ਰਵਿੰਦਰ ਕੌਰ ‘ਰਵੀ’
- ਵਾਰਿਸ ਲੁਧਿਆਣਵੀ-ਅਕੀਲ ਰੂਬੀ
- ਪੰਜਾਬੀ ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀ: ਵਿਭਿੰਨ ਪੜਾਵਾਂ ਦਾ ਅਹਿਮ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ -ਪ੍ਰੋ. ਤਰਸਪਾਲ ਕੌਰ
- ਗ਼ਦਰ ਲਹਿਰ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਅੱਜ ਦੇ ਪ੍ਰਪੇਖ ਵਿੱਚ - ਪਰਮਿੰਦਰ ਕੌਰ ਸਵੈਚ
- ਫ਼ੈਜ਼ ਅਹਿਮਦ ਫ਼ੈਜ਼ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਬਧਤਾ -ਡਾ. ਅਮਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਹੇਅਰ
- ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦਾ ਤਰੱਕੀ-ਪਸੰਦ ਉਰਦੂ ਅਦਬ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ -ਪ੍ਰੋ. ਨਰਿੰਜਨ ਤਸਨੀਮ
- ਗ਼ਦਰੀ ਸੂਰਬੀਰਾਂ ਨੂੰ ਚੇਤੇ ਕਰਦਿਆਂ -ਰਘਬੀਰ ਸਿੰਘ
- ਨੂਰਜਹਾਂ (ਕਿਸ਼ਤ ਦੂਜੀ) - ਖ਼ਾਲਿਦ ਹਸਨ
- ਨੂਰਜਹਾਂ (ਕਿਸ਼ਤ ਪਹਿਲੀ)- ਖ਼ਾਲਿਦ ਹਸਨ
- ਗ਼ਦਰ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ - ਰਘਬੀਰ ਸਿੰਘ
- ਤੁਰ ਗਈ ਮਿੱਠੀ ਤੇ ਸੁਰੀਲੀ ਆਵਾਜ਼ ਦੀ ਮਲਿਕਾ ਸ਼ਮਸ਼ਾਦ ਬੇਗਮ -ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਪ੍ਰੀਤ
- ਲਾਹੌਰ ਲਿਟਰੇਰੀ ਫ਼ੈਸਟੀਵਲ: ਚੰਦ ਤਾਸੁਰਾਤ - ਮੁਹੰਮਦ ਸ਼ੋਇਬ ਆਦਿਲ
- ਹਾਇਕੂ : ਮੁੱਢਲੀ ਜਾਣ ਪਛਾਣ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦੀ ਆਮਦ -ਹਰਵਿੰਦਰ ਧਾਲੀਵਾਲ
- ਲਾਹੌਰ ਜੇਲ੍ਹ ’ਚ ਭੁੱਖ ਹੜਤਾਲ ਸਮੇਂ ਬਾਬਾ ਸੋਹਣ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦਾ ਵਤਨ ਦੇ ਭਰਾਵਾਂ ਨਾਂ ਸੁਨੇਹਾ
- ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਗ਼ਦਰ ਲਹਿਰ ਦਾ ਉਭਾਰ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਾਰ -ਡਾ. ਜਸਪਾਲ ਸਿੰਘ
- ਹੁਣ ਇਹ ਉਹ ਜ਼ੀਰਵੀ ਨਹੀਂ -ਜੋਗਿੰਦਰ ਬਾਠ ਹੌਲੈਂਡ
- ਨਵਾਂ ਮੀਡੀਆ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਮਾਜ -ਵਿਕਰਮ ਸਿੰਘ ਸੰਗਰੂਰ
- ਮਾਨੁਸ਼ੀ - ਰਘਬੀਰ ਸਿੰਘ
- ਸ਼ਹੀਦ ਭਾਈ ਮੇਵਾ ਸਿੰਘ - ਪਰਮਿੰਦਰ ਕੌਰ ਸਵੈਚ
- ਨਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੇ ਨਜ਼ਰੀਏ ਨੂੰ ਉਭਾਰਨ ਦੀ ਪਹਿਲਕਦਮੀ : ਇੱਕ ਸ਼ੁਭ-ਸ਼ਗਨ -ਡਾ. ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ ਧਾਲੀਵਾਲ
- ਨਾਵਲ ‘ਤੀਵੀਂਆਂ‘ ਵਿਚਲਾ ਸਮਾਜਿਕ ਯਥਾਰਥ ਤੇ ਇਸ ਦੀ ਸਾਹਿਤਕ ਪ੍ਰਸਤੁਤੀ - ਨਿਰੰਜਣ ਬੋਹਾ
- ਨਵੇਂ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਬੋਧ ਦੀ ਲਿਖਾਇਕ ਕਾਵਿ ਪੁਸਤਕ ਮਹਾਂ ਕੰਬਣੀ - ਨਿਰੰਜਣ ਬੋਹਾ
- ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ: ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਕੋਇਲ - ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਪ੍ਰੀਤ
- ਬਿੰਦਰੱਖੀਆ: ਤਿੜਕੇ ਘੜੇ ਦਾ ਪਾਣੀ - ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਪ੍ਰੀਤ
- ਸਾਹਿਤ, ਸਮਾਜ, ਕਿਤਾਬਾਂ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਥ ਵੱਲੋਂ ਪਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਯੋਗਦਾਨ -ਕੇਹਰ ਸ਼ਰੀਫ਼
- ਅਜਮੇਰ ਸਿੰਘ ਦੀਆਂ ਵਿਵਾਦਤ ਪੁਸਤਕਾਂ: ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰੀ ਦੇ ਸਿਆਸੀ ਪ੍ਰਸੰਗ -ਸ਼ਬਦੀਸ਼
- ਸਰਘੀਆਂ ਦੇ ਬੋਲਾਂ ਦਾ ਮਘਦਾ ਸੂਰਜ ਦਰਸ਼ਨ ਦੁਸਾਂਝ - ਜਸਵੀਰ ਕੌਰ ਮੰਗੂਵਾਲ
- ਹਜ਼ਾਰ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀ ਉਨਹੋਂ ਨੇ ,ਮਿਟਤਾ ਨਹੀਂ ਨਿਸ਼ਾਂ ਮਗਰ – ਮਨਦੀਪ
- ਸਾਡਾ ਪਰਿਵਾਰ ਅਤੇ ਮੇਰੀ ਕਵਿਤਾ –ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ
- ਅੱਡਾ-ਖੱਡਾ The game of life ਬਾਰੇ - ਪਰਮਜੀਤ ਕੱਟੂ
- ਕਿਸਾਨੀ ਦੇ ਅਜੋਕੇ ਹਾਲਾਤਾਂ ਵਿੱਚ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਬੇਰੁਖੀ ਦਾ ਮੰਜ਼ਰ -ਹਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਕਾਹਲੋਂ
- ਨਕਸਲੀ ਲਹਿਰ ਦੇ ਜ਼ਿੰਦਾ ਸ਼ਹੀਦ ਦਰਸ਼ਨ ਦੁਸਾਂਝ –ਜਸਵੀਰ ਮੰਗੂਵਾਲ
- ਗ਼ਰੀਬਾਂ ਨੂੰ ਸੰਤੁਸ਼ਟੀ ਦਾ ਨੁਸਖ਼ਾ -ਲੂ ਸ਼ੁਨ
- ਜੂਨ ਦੇ ਗ਼ਦਰੀ ਸ਼ਹੀਦ –ਜਸਵੀਰ ਮੰਗੂਵਾਲ
- 1947 ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਸਿਨੇਮਾ :ਇੱਕ ਪਿਛਲਝਾਤ -ਕੁਲਵਿੰਦਰ
- ਮਹਿਦੀ ਹਸਨ : ਅਬ ਕੇ ਹਮ ਬਿਛੜੇ ਤੋ ਕਭੀ ਖ਼ੁਆਬੋਂ. . . - ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਪ੍ਰੀਤ
- ਗੈਬਰੀਅਲ ਗਾਰਸ਼ੀਆ ਮਾਰਕੇਜ਼ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਸ਼ਾਹਕਾਰ ਰਚਨਾਵਾਂ - ਤਨਵੀਰ ਸਿੰਘ ਕੰਗ
- ਲਿਖਣ ਦਾ ਕਾਰਜ ਬਿਲਕੁਲ ਸੌਖਾ ਨਹੀਂ -ਕੇਹਰ ਸ਼ਰੀਫ਼
- ਏਥੇ ਸਰਵਣ ਪੁੱਤਰ ਲੇਖਾ ਮੰਗਦੇ… -ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ ਬਿਲਿੰਗ
- ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਦੁੱਗਲ -ਗੁਰਬਚਨ
- ਕਵਿਤਾ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਧੜਕਣ ਹੈ ਪਰ “ਕਵਿਤਾ” ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਸਹੀ - ਇਕਬਾਲ
- ਸਟੇਟ ਦੇ ਮੂੰਹ ’ਤੇ ਕਰਾਰਾ ਥੱਪੜ ਫ਼ਿਲਮ “ਪਾਨ ਸਿੰਘ ਤੋਮਰ” - ਬਿੰਦਰਪਾਲ ਫਤਿਹ
- 'ਕਵਿਤਾ ਦਾ ਆਤੰਕ' ਇੱਕ ਪ੍ਰਤੀਕਰਮ - ਸੁਰਜੀਤ ਗੱਗ
- ਕਵਿਤਾ ਦਾ ਆਤੰਕ -ਗੁਰਬਚਨ
- ਮਨੁੱਖਤਾ, ਪਛਾਣ, ਹੋਂਦ ਅਤੇ ਹੋਣੀ ਦੇ ਮਸਲੇ ਉਠਾਉਂਦੀ ਪੁਸਤਕ 'ਬੂਵਆਰ ਦਾ ਨਾਰੀਵਾਦ' - ਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ
- ਛੇੜੋ-ਛੇੜੋ ਦਿਲ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ, ਕਰੋ ਕਿਤੇ ਕੋਈ ਹੱਲਾ-ਗੁੱਲਾ - ਅਜਮੇਰ ਸਿੱਧੂ
- ਅਮਿਤੋਜ : ਗੁਆਚੀ ਪੁਸ਼ਤ ਦਾ ਪ੍ਰਵਚਨ -ਗੁਰਬਚਨ
- ਖ਼ੁਸ਼ਬੂ ਲਹਿੰਦੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ: ਇੱਕ ਸੀ ਫ਼ਰਖ਼ੰਦਾ ਲੋਧੀ -ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਆਸ਼ਟ` (ਡਾ.)
- ਕਵਿਤਾ ਤੋਂ ਪਰੇ ‘ਇੱਕ ਪਾਸ਼ ਇਹ ਵੀ’ -ਤਰਨਦੀਪ ਦਿਉਲ
- ਬੇਬਾਕ ਤੇ ਫ਼ੱਕਰ ਲੇਖਕ ਸੀ `ਗੁਰਮੇਲ ਸਰਾ` -ਮਿੰਟੂ ਬਰਾੜ
- ਰਾਜੀਵ ਸ਼ਰਮਾ ਦੀ ਆਤੂ ਖੋਜੀ: ਅੰਬਰ ਲੱਭ ਲਏ ਨਵੇਂ ਨਿਸ਼ਾਨਿਆਂ ਨੇ - ਇੰਦਰਜੀਤ ਕਾਲਾ ਸੰਘਿਆਂ
- ਬੁੱਲ੍ਹੇ ਦਾ ਵਾਰਸ : ਸਾਈਂ ਜ਼ਹੂਰ ਅਹਿਮਦ - ਪਰਮਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸ਼ੌਂਕੀ
- ‘ਰੰਗਾਂ ਦੀ ਗਾਗਰ’ ਮੇਰੀ ਮਨਪਸੰਦ ਪੁਸਤਕ -ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ ਬਿਲਿੰਗ
- ਗੱਲ ਸੁਣ ਆਥਣੇ ਨੀ ... –ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ
- ਬਾਬਾ ਜੀ ਸੁਣਦੇ ਪਏ ਹੋ... - ਯੁੱਧਵੀਰ ਸਿੰਘ ਆਸਟਰੇਲੀਆ
- ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਲੇਖਕ ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਦੁੱਗਲ ਨਹੀਂ ਰਹੇ - ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਪ੍ਰੀਤ
jagseer
it is a wonderful film