Thu, 18 April 2024
Your Visitor Number :- 6982383
ਲਾਹੌਰ ਜੇਲ੍ਹ ’ਚ ਭੁੱਖ ਹੜਤਾਲ ਸਮੇਂ ਬਾਬਾ ਸੋਹਣ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦਾ ਵਤਨ ਦੇ ਭਰਾਵਾਂ ਨਾਂ ਸੁਨੇਹਾ
Posted on:- 27-02-2013
ਮੇਰੇ ਵਤਨੀ ਭਰਾਵੋ! ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਕੈਦ ਦੇ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਸੈਂਕੜੇ ਤਕਲੀਫ਼ਾਂ ਝਲਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਵੀ ਆਪਣੇ ਸੁੱਖ ਤੇ ਪੇਟ ਖ਼ਾਤਰ ਕੋਈ ਮੰਗ ਗੌਰਨਮੈਂਟ ਪਾਸੋਂ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ। ਜਿੰਨੀਆਂ ਹੜਤਾਲਾਂ ਵੀ ਮੈਨੂੰ ਜੇਲ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਕਰਨੀਆਂ ਪਈਆਂ, ਉਹ ਸਭ ਉਨ੍ਹਾਂ ਅੱਤਿਆਚਾਰਾਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਸਨ ਜੋ ਜੇਲ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਮੇਰੇ ਭਰਾਵਾਂ ’ਤੇ ਹੁੰਦੇ ਸਨ। ਸਗੋਂ ਜਦੋਂ ਮੈਨੂੰ ਮੇਰੀ ਮੌਤ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਦਾ ਫ਼ਤਵਾ ਸੁਣਾਇਆ ਗਿਆ, ਤਾਂ ਵੀ ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਬਚਾਉਣ ਖ਼ਾਤਰ ਕੋਈ ਰਹਿਮ ਦੀ ਦਰਖ਼ਾਸਤ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ, ਕਿਉਂ ਜੋ ਗੁਲਾਮੀ ਦੇ ਜੀਵਨ ਨਾਲੋਂ ਮੌਤ ਚੰਗੇਰੀ ਸਮਝਦਾ ਰਿਹਾ ਹਾਂ ਐਪਰ ਪਿਛਲੇ, ਜਦੋਂ ਭਾਈ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਦੱਤ ਨੇ ਰਾਜਸੀ ਕੈਦੀਆਂ ਦੇ ਹੱਕ ਅਰ ਦਰਜ਼ੇ ਵਾਸਤੇ ਭੁੱਖ ਹੜਤਾਲ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਮੈਂ ਵੀ ਉਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣਾ ਆਪਣਾ ਫ਼ਰਜ਼ ਸਮਝਿਆ, ਕਿਉਂ ਜੋ ਇਸ ਭੁੱਖ ਹੜਤਾਲ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਕੁਝ ਕੁ ਖ਼ਾਸ ਆਦਮੀਆਂ ਤੱਕ ਹੀ ਬੱਸ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਸਗੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ ਰਾਜਸੀ ਕੈਦੀਆਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧ ਰੱਖਦਾ ਸੀ, ਜਿੰਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਰਾਜਸੀ ਮੁਕੱਦਮਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸਜ਼ਾਵਾਂ ਪਾਈਆਂ ਹੋਣ ਅਤੇ ਉਸ ਭੁੱਖ ਹੜਤਾਲ ਦਾ ਆਖ਼ਰੀ ਮੁੱਦਾ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ ਰਾਜਸੀ ਕੈਦੀਆਂ ਦੀ ਆਮ ਕੈਦੀਆਂ ਨਾਲੋਂ ਇੱਕ ਵੱਖਰੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਮੰਨੀ ਜਾਵੇ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਰਾਜਸੀ ਕੈਦੀਆਂ ਵਾਲਾ ਸਲੂਕ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ, ਜਿੰਨ੍ਹਾਂ ’ਤੇ ਰਾਜਸੀ ਜੁਰਮਾਂ ਦੇ ਆਧਾਰ ਪੁਰ ਮੁਕੱਦਮੇ ਚਲਾਏ ਗਏ ਹੋਣ, ਜਾਂ ਅਗਾਂਹ ਨੂੰ ਚਲਾਏ ਜਾਣ। ਭਾਵੇਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦਾ ਢੰਗ ਕੋਈ ਵੀ ਹੋਵੇ, ਸ਼ਾਂਤਮਈ ਭਾਂਵੇਂ ਅਸ਼ਾਂਤਮਈ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨੀਤ ਤੇ ਉਦੇਸ਼ ਕੌਮ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਹੋਵੇ।
ਖ਼ੈਰ ਜਦੋਂ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਪਾਸ ਕੀਤੇ ਮਤੇ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਈ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਤੇ ਦੱਤ ਨੇ ਵਰਤ ਛੱਡਣਾ ਮਨਜ਼ੂਰ ਕਰ ਲਿਆ ਤਾਂ ਮੇਰੇ ’ਤੇ ਵੀ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ ਤਾਂ ਕਿ ਮੈਂ ਇਹ ਸਮਝਦਿਆਂ ਕਿ ਵਰਤ ਵਰਤ ਉਸ ਵਕਤ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋੜ ਦੇਣਾ ਗ਼ਲਤੀ ਹੋਵੇਗਾ, ਜਿਚਰ ਗੌਰਨਮੈਂਟ ਦਾ ਪੂਰਾ ਐਲਾਨ ਨਾ ਨਿਕਲ ਜਾਵੇ। ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਮਤੇ ਪੁਰ ਫੁੱਲ ਚਾੜ੍ਹੇ ਤੇ ਰੋਟੀ ਖਾ ਲਈ। ਜੋ ਐਲਾਨ ਉਸ ਵਕਤ ਸਾਡੇ ਵੱਲੋਂ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਰਵਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਉਸ ਵਿੱਚ ਸਾਫ਼ ਲਿਖਿਆ ਸੀ ਕਿ ਜੇ ਐਲਾਨ ਸਾਡੇ ਹੱਕ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਫੇਰ ਭੁੱਖ ਹੜਤਾਲ ਕਰ ਦਿਆਂਗੇ, ਮਗਰੋਂ ਜਦੋਂ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਦੇਖਿਆ, ਕਿ ਗੌਰਨਮੈਂਟ ਆਨੇ-ਬਹਾਨੇ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਫਿਰ ਭੁੱਖ ਹੜਤਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ, ਜਿਸ ਪੁਰ ਮਜ਼ਬੂਰ ਹੋ ਕੇ ਗੌਰਮੈਂਟ ਨੇ ਆਪਣਾ ਐਲਾਨ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
ਖ਼ੈਰ ਜਦੋਂ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਪਾਸ ਕੀਤੇ ਮਤੇ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਈ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਤੇ ਦੱਤ ਨੇ ਵਰਤ ਛੱਡਣਾ ਮਨਜ਼ੂਰ ਕਰ ਲਿਆ ਤਾਂ ਮੇਰੇ ’ਤੇ ਵੀ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ ਤਾਂ ਕਿ ਮੈਂ ਇਹ ਸਮਝਦਿਆਂ ਕਿ ਵਰਤ ਵਰਤ ਉਸ ਵਕਤ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋੜ ਦੇਣਾ ਗ਼ਲਤੀ ਹੋਵੇਗਾ, ਜਿਚਰ ਗੌਰਨਮੈਂਟ ਦਾ ਪੂਰਾ ਐਲਾਨ ਨਾ ਨਿਕਲ ਜਾਵੇ। ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਮਤੇ ਪੁਰ ਫੁੱਲ ਚਾੜ੍ਹੇ ਤੇ ਰੋਟੀ ਖਾ ਲਈ। ਜੋ ਐਲਾਨ ਉਸ ਵਕਤ ਸਾਡੇ ਵੱਲੋਂ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਰਵਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਉਸ ਵਿੱਚ ਸਾਫ਼ ਲਿਖਿਆ ਸੀ ਕਿ ਜੇ ਐਲਾਨ ਸਾਡੇ ਹੱਕ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਫੇਰ ਭੁੱਖ ਹੜਤਾਲ ਕਰ ਦਿਆਂਗੇ, ਮਗਰੋਂ ਜਦੋਂ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਦੇਖਿਆ, ਕਿ ਗੌਰਨਮੈਂਟ ਆਨੇ-ਬਹਾਨੇ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਫਿਰ ਭੁੱਖ ਹੜਤਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ, ਜਿਸ ਪੁਰ ਮਜ਼ਬੂਰ ਹੋ ਕੇ ਗੌਰਮੈਂਟ ਨੇ ਆਪਣਾ ਐਲਾਨ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
ਐਪਰ ਮੈਂ ਐਲਾਨ ਦੇਖ ਕੇ ਹੈਰਾਨ ਰਹਿ ਗਿਆ, ਕਿਉਂ
ਜੋ ਉਸ ਵਿੱਚ ਸਾਡੀ ਭੁੱਖ ਹੜਤਾਲ ਦਾ ਜੋ ਅਸਲ ਮੁੱਦਾ ਸੀ, ਉਸ ਨੂੰ ਉੱਕਾ ਹੀ ਨਜ਼ਰੋਂ ਓਹਲੇ
ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਤੇ ਸੁੱਟ ਪਾਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਰਾਜਸੀ ਕੈਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਫੁੱਟ ਪਾਣ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ
ਸ਼ਾਂਤਮਈ ਤੇ ਅਸ਼ਾਂਤਮਈ ਦੇ ਪੁਰ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਭਲਾ ਗੌਰਨਮੈਂਟ ਦੀ ਇਸ ਨੀਤੀ ਨੂੰ ਜੋ
ਸਰੀਹਨ ਸਾਡੀ ਕੌਮੀ ਨੀਤੀ ਤੇ ਭਲਾਈ ਦੇ ਉਲਟ ਹੈ ਕੋਈ ਸਮਝਦਾਰ ਕੀਕੁਣ ਕਬੂਲ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ,
ਹਾਂ ਉਹੋ ਸ਼ਖ਼ਸ ਗੌਰਨਮੈਂਟ ਦੇ ਇਸ ਐਲਾਨ ਨੂੰ ਮੰਨ ਸਕਦੇ ਨੇ, ਜੋ ਕੌਮੀ ਇਜ਼ਤ ਤੇ ਭਲਾਈ
ਨਾਲੋਂ ਆਪਣੇ ਸੁੱਖ ਤੇ ਮੁੱਖ ਨੂੰ ਚੰਗਾ ਸਮਝਦੇ ਹੋਣ। ਇਹੋ ਕਾਰਨ ਸੀ ਕਿ ਜਿਸ ਦਿਨ ਮੇਜਰ
ਚੋਪੜਾ ਸੁਪ੍ਰੰਟੈਂਡੇਟ ਜੇਹਲ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਅਤੇ ਮੇਰੇ ਸਾਥੀਆਂ ਨੂੰ ਸਪੈਸ਼ਲ ਕਲਾਸ ਦਿੱਤੇ
ਜਾਣ ਲਈ ਗੌਰਨਮੈਂਟ ਨੂੰ ਲਿਖਣਾ ਚਾਹਿਆ, ਤਾਂ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀਆਂ ਦੀ ਰਾਇ ਨਾਲ ਮੇਜਰ
ਚੋਪੜਾ ਦਾ ਧੰਨਵਾਦ ਕਰਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਸਾਫ਼ ਅੱਖਰਾਂ ਵਿੱਚ ਆਖ਼ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਗੌਰਨਮੈਂਟ ਦਾ ਇਹ
ਐਲਾਨ ਸਾਡੀ ਕੌਮੀ ਪਾਲਿਸੀ ਤੇ ਭਲਾਈ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਹੈ, ਜਿਸ ਲਈ ਅਸੀਂ ਲੋਕ ਗੌਰਨਮੈਂਟ
ਦੀਆਂ ਰਿਆਇਤਾਂ ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵੀ ਮਨਜ਼ੂਰ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ।
ਹੁਣ ਆਮ ਜਨਤਾ ਇਸ ਗੱਲ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਮਝ ਸਕਦੀ ਹੈ ਕਿ ਗੌਰਨਮੈਂਟ ਨੇ ਇਹ ਛਲ ਪੂਰਨ ਐਲਾਨ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਕਰਕੇ ਸਾਡੀ ਬੇਪਤੀ ਕੀਤੀ ਹੈ ਤੇ ਸਾਨੂੰ ਬੁੱਧੂ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਕੀ ਕੋਈ ਅਣਖ਼ੀਲਾ ਹਿੰਦੋਸਤਾਨੀ ਜਿਸ ਨੂੰ ਕੌਮੀ ਇੱਜ਼ਤ ਦਾ ਖ਼ਿਆਲ ਹੈ, ਅਜੇਹੀ ਦਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਦੁਬਾਰਾ ਮੰਗ ਕਰਨ ਦਾ ਖ਼ਿਆਲ ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਲਿਆ ਸਕਦਾ ਏ? ਕਦੀ ਨਹੀਂ। ਇਸ ਬੇਪਤੀ ਦਾ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕੋ-ਇੱਕ ਇਲਾਜ ਆਜ਼ਾਦੀ ਹੀ ਹੈ।
ਇਸ ਲਈ ਹੁਣ ਮੈਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਗੌਰਨਮੈਂਟ ਦਾ ਪੂਰਨ ਬਾਈਕਾਟ ਕਰਦਾ ਹਾਂ, ਤੇ ਮੁਕੰਮਲ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਅਸੂਲ ਪੁਰ ਪਰਪੱਕ ਹੁੰਦਾ ਹੋਇਆ 17 ਮਾਰਚ, 1930 ਨੂੰ ਇਹ ਪ੍ਰਣ ਕਰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਅੱਜ ਤੋਂ ਮੈਂ ਗੁਲਾਮ ਹਿੰਦੋਸਤਾਨ ਦਾ ਅੰਨ ਨਹੀਂ ਖਾਵਾਂਗਾ। ਜੇ ਖਾਵਾਂਗਾ ਤਾਂ ਆਜ਼ਾਦ ਹਿੰਦੋਸਤਾਨ ਦਾ, ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਖੇਡ ਇਸ ਭੁੱਖ ਹੜਤਾਲ ਵਿੱਚ ਹੀ ਖ਼ਤਮ ਕਰ ਦਿਆਂਗਾ।
ਅਖ਼ੀਰ ਵਿੱਚ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਵਤਨੀ ਭਰਾਵਾਂ ਤੇ ਮਿੱਤਰਾਂ ਪਾਸ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ ਕਰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਮੇਰੇ ਇਸ ਪ੍ਰਣ ਨੂੰ ਤੋੜਨ ਲਈ ਕੋਈ ਸੱਜਣ ਯਤਨ ਨਾ ਕਰੇ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਮੇਰੇ ਪਾਸ ਆਉਣ ਦੀ ਖੇਚਲ ਕਰੇ, ਮੇਰੇ ਵੱਲ ਆਉਣ ਦੀ ਥਾਂ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਕੇ ਮੁਲਕੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ, ਤਨ, ਮਨ, ਧਨ ਕੁਰਬਾਨ ਕਰੇ ਤੇ ਮੋਰਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਜਾਵੇ, ਅਰ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦ ਕਰਾਵੇ। ਇਹੋ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਸੱਚਾ ਪ੍ਰੇਮ ਹੈ।
ਹੁਣ ਆਮ ਜਨਤਾ ਇਸ ਗੱਲ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਮਝ ਸਕਦੀ ਹੈ ਕਿ ਗੌਰਨਮੈਂਟ ਨੇ ਇਹ ਛਲ ਪੂਰਨ ਐਲਾਨ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਕਰਕੇ ਸਾਡੀ ਬੇਪਤੀ ਕੀਤੀ ਹੈ ਤੇ ਸਾਨੂੰ ਬੁੱਧੂ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਕੀ ਕੋਈ ਅਣਖ਼ੀਲਾ ਹਿੰਦੋਸਤਾਨੀ ਜਿਸ ਨੂੰ ਕੌਮੀ ਇੱਜ਼ਤ ਦਾ ਖ਼ਿਆਲ ਹੈ, ਅਜੇਹੀ ਦਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਦੁਬਾਰਾ ਮੰਗ ਕਰਨ ਦਾ ਖ਼ਿਆਲ ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਲਿਆ ਸਕਦਾ ਏ? ਕਦੀ ਨਹੀਂ। ਇਸ ਬੇਪਤੀ ਦਾ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕੋ-ਇੱਕ ਇਲਾਜ ਆਜ਼ਾਦੀ ਹੀ ਹੈ।
ਇਸ ਲਈ ਹੁਣ ਮੈਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਗੌਰਨਮੈਂਟ ਦਾ ਪੂਰਨ ਬਾਈਕਾਟ ਕਰਦਾ ਹਾਂ, ਤੇ ਮੁਕੰਮਲ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਅਸੂਲ ਪੁਰ ਪਰਪੱਕ ਹੁੰਦਾ ਹੋਇਆ 17 ਮਾਰਚ, 1930 ਨੂੰ ਇਹ ਪ੍ਰਣ ਕਰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਅੱਜ ਤੋਂ ਮੈਂ ਗੁਲਾਮ ਹਿੰਦੋਸਤਾਨ ਦਾ ਅੰਨ ਨਹੀਂ ਖਾਵਾਂਗਾ। ਜੇ ਖਾਵਾਂਗਾ ਤਾਂ ਆਜ਼ਾਦ ਹਿੰਦੋਸਤਾਨ ਦਾ, ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਖੇਡ ਇਸ ਭੁੱਖ ਹੜਤਾਲ ਵਿੱਚ ਹੀ ਖ਼ਤਮ ਕਰ ਦਿਆਂਗਾ।
ਅਖ਼ੀਰ ਵਿੱਚ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਵਤਨੀ ਭਰਾਵਾਂ ਤੇ ਮਿੱਤਰਾਂ ਪਾਸ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ ਕਰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਮੇਰੇ ਇਸ ਪ੍ਰਣ ਨੂੰ ਤੋੜਨ ਲਈ ਕੋਈ ਸੱਜਣ ਯਤਨ ਨਾ ਕਰੇ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਮੇਰੇ ਪਾਸ ਆਉਣ ਦੀ ਖੇਚਲ ਕਰੇ, ਮੇਰੇ ਵੱਲ ਆਉਣ ਦੀ ਥਾਂ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਕੇ ਮੁਲਕੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ, ਤਨ, ਮਨ, ਧਨ ਕੁਰਬਾਨ ਕਰੇ ਤੇ ਮੋਰਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਜਾਵੇ, ਅਰ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦ ਕਰਾਵੇ। ਇਹੋ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਸੱਚਾ ਪ੍ਰੇਮ ਹੈ।
(‘ਅਕਾਲੀ ਤੇ ਪ੍ਰਦੇਸੀ’- 30-ਮਾਰਚ, 1930)
Comments
harchand singh
i got remarkable knowledge from this easy.thunks a lot.
ਸਾਹਿਤ ਸਰੋਦ ਤੇ ਸੰਵੇਦਨਾ
- ਮੇਰਾ ਦਿਲ ਪਾਸ਼-ਪਾਸ਼: ਅਹਿਮਦ ਸਲੀਮ
- ਕੰਢੀ ਦਾ ਜੰਮਿਆ-ਜਾਇਆ ਤੇ ਪਰਨਾਇਆ : ਡਾ. ਧਰਮਪਾਲ ਸਾਹਿਲ
- ਹਰਿਆਣੇ ਦਾ 2021 ਦਾ ਸਾਹਿਤ ਅਵਲੋਕਨ: ਪੁਸਤਕ ਸੰਦਰਭ
- ਸਈਦ ਅਖਤਰ ਮਿਰਜ਼ਾ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਫਿਲਮਾਂ -ਸੁਖਵੰਤ ਹੁੰਦਲ
- ਹਰਿਆਣੇ ਦੀ ਨਵੀਂ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵਿਤਾ : ਸੀਮਾਵਾਂ ਤੇ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ
- ਪੰਜਾਬੀ ਜੁਬਾਨ ਦਾ ਅਜ਼ੀਮ ਸ਼ਾਇਰ ਐਸ ਐਸ ਮੀਸ਼ਾ - ਮਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਰੱਤੂ
- ਪਾਸ਼ ਦੀ ਪ੍ਰਸੰਗਿਕਤਾ -ਡਾ. ਭੀਮ ਇੰਦਰ ਸਿੰਘ
- ਉਜੜਤਾ ਪੰਜਾਬ ਬਾਰੇ ਦੋ ਗੱਲਾਂ - ਰਾਜਵਿੰਦਰ ਮੀਰ
- ਮਨੋਜ ਕੁਮਾਰ ਦਾ ਦੇਸ਼ ਪ੍ਰੇਮ! –ਅਰੁਣਦੀਪ
- ਮੌਜੂਦਾ ਸਮਿਆਂ ਦੇ ਰੂਬਰੂ 'ਲਵ ਪੰਜਾਬ' –ਅਰੁਣਦੀਪ
- ਜੁਝਾਰਵਾਦੀ ਕਵਿਤਾ ਦੇ ਵਿਭਿੰਨ ਪਾਸਾਰ - ਡਾ. ਭੀਮ ਇੰਦਰ ਸਿੰਘ
- ਮਿੱਤਰਾਂ ਨੇ ਮੁੱਛ ਰੱਖੀ ਆ… - ਡਾ. ਬਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ
- ਗੋਰਾ ਰੰਗ ਨਾ ਕਿਸੇ ਦਾ ਹੋਵੇ, ਸਾਰਾ ਪਿੰਡ ਵੈਰ ਪੈ ਗਿਆ. . . -ਸੁਰਜੀਤ ਮਾਨ
- ਭਾਰਤ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਭਾਰਤੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਕਿਉਂ? - ਡਾ. ਜੋਗਾ ਸਿੰਘ
- ਸਲੇਟੀ ਰੰਗੀ ਧੁੰਦ ਦਾ ਤਰਜ਼ਮਾਂ ‘ਕਿੱਸਾ ਪੰਜਾਬ’ - ਬਿੰਦਰਪਾਲ ਫ਼ਤਿਹ
- ਇਨਾਮ ਵਾਪਸ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਲੇਖਕਾਂ ਦੇ ਵਿਚਾਰ
- ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ ਪਾਸ਼: ਉਸਦਾ ਯੁੱਗ, ਕਵਿਤਾ ਅਤੇ ਸਿਆਸਤ
- ਵਿਰਸੇ ਦੀ ਫੁਲਕਾਰੀ ਵਰਗਾ ਹੈ ਹਰਮੇਸ਼ ਕੌਰ ਯੋਧੇ ਦਾ ਰਚਨਾ ਸੰਸਾਰ -ਬਲਜਿੰਦਰ ਮਾਨ
- ਪਿੱਤਰ-ਸੱਤਾ ਅਤੇ ਨਾਰੀ ਦਮਨ : ਇਤਿਹਾਸਕ ਪਰਿਪੇਖ - ਜੀਤਪਾਲ ਸਿੰਘ
- ਬਾਲ-ਮਨਾਂ ਨੂੰ ਸਿੱਖਿਆਤਮਿਕ ਸੇਧਾਂ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਬਾਲ ਲੇਖਕ ਮੰਗਲਦੀਪ - ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਰੰਗੀਲਪੁਰ
- ਹੇ ਭਗਵਾਨ ਪਲੀਜ਼! ਮੇਰੇ ਪਾਪਾ ਨੂੰ ਕੁਝ ਨਾ ਹੋਣ ਦੇਣਾ! - ਰਚਨਾ ਯਾਦਵ
- ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ ਬਿਲਿੰਗ ਦਾ ਨਾਵਲ: ਖਾਲੀ ਖੂਹਾਂ ਦੀ ਕਥਾ
- ਭਾਈ ਲਾਲੋ ਕਲਾ ਸਨਮਾਨ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਨਾਲ ਅਜਮੇਰ ਔਲਖ ਦੀ ਸਾਹਿਤਕ ਘਾਲਣਾ ਦਾ ਮਹੱਤਵ -ਪਾਵੇਲ ਕੁੱਸਾ
- ਮੈਂ ਕਿਉਂ ਲਿਖਦਾ ਹਾਂ -ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ ਬਿਲਿੰਗ
- ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਚਿੰਤਨ ਦੇ ਅੰਤਰ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਅੰਦਰ ਸਾਲ 2014 - ਡਾ. ਅਮਰਜੀਤ ਸਿੰਘ
- ਫ਼ਿਲਮ ਕਲਾ ਅਤੇ ਫਾਸ਼ੀਵਾਦ -ਬਿੰਦਰਪਾਲ ਫ਼ਤਿਹ
- ਵਾਰਿਸ ਸ਼ਾਹ ਦੀ ਬੇਰੀ ਦਾ ਬੇ ਫ਼ੈਜ਼ ਪੁੱਤਰ- ਤਾਰਿਕ ਗੁੱਜਰ
- ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਮੀ ਤੱਕ ਦਾ ਸਫ਼ਰ -ਬੁੱਧ ਸਿੰਘ ਨੀਲੋਂ
- ਸਮਾਜਕ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕਰਦਾ ਐਸ ਅਸ਼ੋਕ ਭੌਰਾ ਦਾ ਰਚਨਾ ਸੰਸਾਰ -ਬਲਜਿੰਦਰ ਮਾਨ
- ਸਮੇਂ ਦਾ ਹਾਣੀ: ਗੁਰਚਰਨ ਰਾਮਪੁਰੀ -ਚੰਦਰ ਮੋਹਨ
- ਪਿਆਰ ਤੇ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਦਾ ਕਵੀ : ਪ੍ਰੋ ਮੋਹਨ ਸਿੰਘ
- ਹੈਦਰ: ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਖੂਨੀ ਦਹਾਕੇ ਦੀ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਂਦੀ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੀ ਕਹਾਣੀ - ਹਰਮੀਤ ਢਿੱਲੋਂ
- ਆਧੁਨਿਕ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਭਾਸ਼ਾਲੀ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਬਿਪਨ ਚੰਦਰਾ -ਇਰਫ਼ਾਨ ਹਬੀਬ
- ਮੇ ਆਈ ਕਮ ਇਨ ਮੈਡਮ ? –ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ
- ਕਿਸਾਨੀ ਸੰਕਟ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ੀ ਫ਼ਿਲਮ ‘ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਮੋਮਬੱਤੀਆਂ’ -ਅਮੋਲਕ ਸਿੰਘ
- ਸਾਹਿਤ-ਸਭਿਆਚਾਰ ਦੀ ਪ੍ਰਫੁੱਲਤਾ ਤੇ ਇਨਾਮ ਇਕਰਾਮ -ਰਘਬੀਰ ਸਿੰਘ
- ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਮਨੁੱਖ ਤੇ ਸਮਾਜ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧ - ਡਾ. ਰਵਿੰਦਰ ਕੌਰ ‘ਰਵੀ’
- ਵਾਰਿਸ ਲੁਧਿਆਣਵੀ-ਅਕੀਲ ਰੂਬੀ
- ਪੰਜਾਬੀ ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀ: ਵਿਭਿੰਨ ਪੜਾਵਾਂ ਦਾ ਅਹਿਮ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ -ਪ੍ਰੋ. ਤਰਸਪਾਲ ਕੌਰ
- ਗ਼ਦਰ ਲਹਿਰ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਅੱਜ ਦੇ ਪ੍ਰਪੇਖ ਵਿੱਚ - ਪਰਮਿੰਦਰ ਕੌਰ ਸਵੈਚ
- ਫ਼ੈਜ਼ ਅਹਿਮਦ ਫ਼ੈਜ਼ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਬਧਤਾ -ਡਾ. ਅਮਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਹੇਅਰ
- ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦਾ ਤਰੱਕੀ-ਪਸੰਦ ਉਰਦੂ ਅਦਬ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ -ਪ੍ਰੋ. ਨਰਿੰਜਨ ਤਸਨੀਮ
- ਗ਼ਦਰੀ ਸੂਰਬੀਰਾਂ ਨੂੰ ਚੇਤੇ ਕਰਦਿਆਂ -ਰਘਬੀਰ ਸਿੰਘ
- ਨੂਰਜਹਾਂ (ਕਿਸ਼ਤ ਦੂਜੀ) - ਖ਼ਾਲਿਦ ਹਸਨ
- ਨੂਰਜਹਾਂ (ਕਿਸ਼ਤ ਪਹਿਲੀ)- ਖ਼ਾਲਿਦ ਹਸਨ
- ਗ਼ਦਰ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ - ਰਘਬੀਰ ਸਿੰਘ
- ਤੁਰ ਗਈ ਮਿੱਠੀ ਤੇ ਸੁਰੀਲੀ ਆਵਾਜ਼ ਦੀ ਮਲਿਕਾ ਸ਼ਮਸ਼ਾਦ ਬੇਗਮ -ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਪ੍ਰੀਤ
- ਲਾਹੌਰ ਲਿਟਰੇਰੀ ਫ਼ੈਸਟੀਵਲ: ਚੰਦ ਤਾਸੁਰਾਤ - ਮੁਹੰਮਦ ਸ਼ੋਇਬ ਆਦਿਲ
- ਹਾਇਕੂ : ਮੁੱਢਲੀ ਜਾਣ ਪਛਾਣ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦੀ ਆਮਦ -ਹਰਵਿੰਦਰ ਧਾਲੀਵਾਲ
- ਲਾਹੌਰ ਜੇਲ੍ਹ ’ਚ ਭੁੱਖ ਹੜਤਾਲ ਸਮੇਂ ਬਾਬਾ ਸੋਹਣ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦਾ ਵਤਨ ਦੇ ਭਰਾਵਾਂ ਨਾਂ ਸੁਨੇਹਾ
- ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਗ਼ਦਰ ਲਹਿਰ ਦਾ ਉਭਾਰ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਾਰ -ਡਾ. ਜਸਪਾਲ ਸਿੰਘ
- ਹੁਣ ਇਹ ਉਹ ਜ਼ੀਰਵੀ ਨਹੀਂ -ਜੋਗਿੰਦਰ ਬਾਠ ਹੌਲੈਂਡ
- ਨਵਾਂ ਮੀਡੀਆ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਮਾਜ -ਵਿਕਰਮ ਸਿੰਘ ਸੰਗਰੂਰ
- ਮਾਨੁਸ਼ੀ - ਰਘਬੀਰ ਸਿੰਘ
- ਸ਼ਹੀਦ ਭਾਈ ਮੇਵਾ ਸਿੰਘ - ਪਰਮਿੰਦਰ ਕੌਰ ਸਵੈਚ
- ਨਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੇ ਨਜ਼ਰੀਏ ਨੂੰ ਉਭਾਰਨ ਦੀ ਪਹਿਲਕਦਮੀ : ਇੱਕ ਸ਼ੁਭ-ਸ਼ਗਨ -ਡਾ. ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ ਧਾਲੀਵਾਲ
- ਨਾਵਲ ‘ਤੀਵੀਂਆਂ‘ ਵਿਚਲਾ ਸਮਾਜਿਕ ਯਥਾਰਥ ਤੇ ਇਸ ਦੀ ਸਾਹਿਤਕ ਪ੍ਰਸਤੁਤੀ - ਨਿਰੰਜਣ ਬੋਹਾ
- ਨਵੇਂ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਬੋਧ ਦੀ ਲਿਖਾਇਕ ਕਾਵਿ ਪੁਸਤਕ ਮਹਾਂ ਕੰਬਣੀ - ਨਿਰੰਜਣ ਬੋਹਾ
- ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ: ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਕੋਇਲ - ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਪ੍ਰੀਤ
- ਬਿੰਦਰੱਖੀਆ: ਤਿੜਕੇ ਘੜੇ ਦਾ ਪਾਣੀ - ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਪ੍ਰੀਤ
- ਸਾਹਿਤ, ਸਮਾਜ, ਕਿਤਾਬਾਂ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਥ ਵੱਲੋਂ ਪਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਯੋਗਦਾਨ -ਕੇਹਰ ਸ਼ਰੀਫ਼
- ਅਜਮੇਰ ਸਿੰਘ ਦੀਆਂ ਵਿਵਾਦਤ ਪੁਸਤਕਾਂ: ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰੀ ਦੇ ਸਿਆਸੀ ਪ੍ਰਸੰਗ -ਸ਼ਬਦੀਸ਼
- ਸਰਘੀਆਂ ਦੇ ਬੋਲਾਂ ਦਾ ਮਘਦਾ ਸੂਰਜ ਦਰਸ਼ਨ ਦੁਸਾਂਝ - ਜਸਵੀਰ ਕੌਰ ਮੰਗੂਵਾਲ
- ਹਜ਼ਾਰ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀ ਉਨਹੋਂ ਨੇ ,ਮਿਟਤਾ ਨਹੀਂ ਨਿਸ਼ਾਂ ਮਗਰ – ਮਨਦੀਪ
- ਸਾਡਾ ਪਰਿਵਾਰ ਅਤੇ ਮੇਰੀ ਕਵਿਤਾ –ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ
- ਅੱਡਾ-ਖੱਡਾ The game of life ਬਾਰੇ - ਪਰਮਜੀਤ ਕੱਟੂ
- ਕਿਸਾਨੀ ਦੇ ਅਜੋਕੇ ਹਾਲਾਤਾਂ ਵਿੱਚ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਬੇਰੁਖੀ ਦਾ ਮੰਜ਼ਰ -ਹਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਕਾਹਲੋਂ
- ਨਕਸਲੀ ਲਹਿਰ ਦੇ ਜ਼ਿੰਦਾ ਸ਼ਹੀਦ ਦਰਸ਼ਨ ਦੁਸਾਂਝ –ਜਸਵੀਰ ਮੰਗੂਵਾਲ
- ਗ਼ਰੀਬਾਂ ਨੂੰ ਸੰਤੁਸ਼ਟੀ ਦਾ ਨੁਸਖ਼ਾ -ਲੂ ਸ਼ੁਨ
- ਜੂਨ ਦੇ ਗ਼ਦਰੀ ਸ਼ਹੀਦ –ਜਸਵੀਰ ਮੰਗੂਵਾਲ
- 1947 ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਸਿਨੇਮਾ :ਇੱਕ ਪਿਛਲਝਾਤ -ਕੁਲਵਿੰਦਰ
- ਮਹਿਦੀ ਹਸਨ : ਅਬ ਕੇ ਹਮ ਬਿਛੜੇ ਤੋ ਕਭੀ ਖ਼ੁਆਬੋਂ. . . - ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਪ੍ਰੀਤ
- ਗੈਬਰੀਅਲ ਗਾਰਸ਼ੀਆ ਮਾਰਕੇਜ਼ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਸ਼ਾਹਕਾਰ ਰਚਨਾਵਾਂ - ਤਨਵੀਰ ਸਿੰਘ ਕੰਗ
- ਲਿਖਣ ਦਾ ਕਾਰਜ ਬਿਲਕੁਲ ਸੌਖਾ ਨਹੀਂ -ਕੇਹਰ ਸ਼ਰੀਫ਼
- ਏਥੇ ਸਰਵਣ ਪੁੱਤਰ ਲੇਖਾ ਮੰਗਦੇ… -ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ ਬਿਲਿੰਗ
- ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਦੁੱਗਲ -ਗੁਰਬਚਨ
- ਕਵਿਤਾ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਧੜਕਣ ਹੈ ਪਰ “ਕਵਿਤਾ” ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਸਹੀ - ਇਕਬਾਲ
- ਸਟੇਟ ਦੇ ਮੂੰਹ ’ਤੇ ਕਰਾਰਾ ਥੱਪੜ ਫ਼ਿਲਮ “ਪਾਨ ਸਿੰਘ ਤੋਮਰ” - ਬਿੰਦਰਪਾਲ ਫਤਿਹ
- 'ਕਵਿਤਾ ਦਾ ਆਤੰਕ' ਇੱਕ ਪ੍ਰਤੀਕਰਮ - ਸੁਰਜੀਤ ਗੱਗ
- ਕਵਿਤਾ ਦਾ ਆਤੰਕ -ਗੁਰਬਚਨ
- ਮਨੁੱਖਤਾ, ਪਛਾਣ, ਹੋਂਦ ਅਤੇ ਹੋਣੀ ਦੇ ਮਸਲੇ ਉਠਾਉਂਦੀ ਪੁਸਤਕ 'ਬੂਵਆਰ ਦਾ ਨਾਰੀਵਾਦ' - ਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ
- ਛੇੜੋ-ਛੇੜੋ ਦਿਲ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ, ਕਰੋ ਕਿਤੇ ਕੋਈ ਹੱਲਾ-ਗੁੱਲਾ - ਅਜਮੇਰ ਸਿੱਧੂ
- ਅਮਿਤੋਜ : ਗੁਆਚੀ ਪੁਸ਼ਤ ਦਾ ਪ੍ਰਵਚਨ -ਗੁਰਬਚਨ
- ਖ਼ੁਸ਼ਬੂ ਲਹਿੰਦੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ: ਇੱਕ ਸੀ ਫ਼ਰਖ਼ੰਦਾ ਲੋਧੀ -ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਆਸ਼ਟ` (ਡਾ.)
- ਕਵਿਤਾ ਤੋਂ ਪਰੇ ‘ਇੱਕ ਪਾਸ਼ ਇਹ ਵੀ’ -ਤਰਨਦੀਪ ਦਿਉਲ
- ਬੇਬਾਕ ਤੇ ਫ਼ੱਕਰ ਲੇਖਕ ਸੀ `ਗੁਰਮੇਲ ਸਰਾ` -ਮਿੰਟੂ ਬਰਾੜ
- ਰਾਜੀਵ ਸ਼ਰਮਾ ਦੀ ਆਤੂ ਖੋਜੀ: ਅੰਬਰ ਲੱਭ ਲਏ ਨਵੇਂ ਨਿਸ਼ਾਨਿਆਂ ਨੇ - ਇੰਦਰਜੀਤ ਕਾਲਾ ਸੰਘਿਆਂ
- ਬੁੱਲ੍ਹੇ ਦਾ ਵਾਰਸ : ਸਾਈਂ ਜ਼ਹੂਰ ਅਹਿਮਦ - ਪਰਮਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸ਼ੌਂਕੀ
- ‘ਰੰਗਾਂ ਦੀ ਗਾਗਰ’ ਮੇਰੀ ਮਨਪਸੰਦ ਪੁਸਤਕ -ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ ਬਿਲਿੰਗ
- ਗੱਲ ਸੁਣ ਆਥਣੇ ਨੀ ... –ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ
- ਬਾਬਾ ਜੀ ਸੁਣਦੇ ਪਏ ਹੋ... - ਯੁੱਧਵੀਰ ਸਿੰਘ ਆਸਟਰੇਲੀਆ
- ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਲੇਖਕ ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਦੁੱਗਲ ਨਹੀਂ ਰਹੇ - ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਪ੍ਰੀਤ
jugtar singh bhai rupa
ਅੱਜ ਦੀਆ ਗਿਰਝਾਂ ਲਈ ਲੜਦੇ ਸੱਚੇ ਤੇ ਭੋਲੇ ਕਬੂਤਰ ਦੀਆ ਗੱਲਾਂ ਦੀ ਤਰਾਂ ਹੈ ਸਭ